H «Δράση» συνεχίζει την παρουσίαση παραγνωρισμένων διανοουμένων που εστίασαν στα… διαχρονικά αίτια της κρίσης

Μετά το άρθρο του συνεργάτη μας Γ. Α. ΑΓΓΕΛΙΔΗ με τίτλο «Ποιος θυμάται τον Γεώργιο Σκληρό και… τους προβληματισμούς για την "προβληματική φύση του Ελληνικού Κράτους";» (http://www.drasivrilissia.gr/themata/parousiash.aspx?sxID=2742), επανερχόμαστε, με αναφορά στο έργο του Σεραφείμ Μάξιμου, που με τρόπο διαυγή αναδεικνύει το ιστορικό υπόβαθρο μιας διαχρονικής «κρίσης», ως συμβολή στον αναγκαίο προβληματισμό για το ξεπέρασμά της. Ίσως έτσι, κάποια ερωτήματα, που και σήμερα επανέρχονται, όπως π.χ. τα περί της «παραγωγικής ανασυγκρότησης», φωτιστούν με πιο γόνιμο τρόπο. Το έργο του Σ. Μάξιμου, (1899 – 18/1/1962) ...παραμένει γενικά άγνωστο, αφού, για την συντριπτική πλειοψηφία των διανοουμένων μας, είναι σαν να μην υπήρξε. Συνεπόμενες είναι οι «ολόφρεσκες πολιτικές ανακαλύψεις» κι όχι μόνο, ότι: Εν έτη 20016 τα προβλήματα του κράτους είναι «δομικά» και ότι η αριστερά είναι δομικά ανεπαρκής ως μέρος του συστήματος και ως κυβέρνηση εξυπηρετεί την εξουσία. Τι λέτε ρε παιδιά διανοούμενα, το άλλο το μάθατε ότι αν πετάξετε μια πέτρα πέφτει κάτω και όχι πάνω...!; Ο Μάξιμος και μια μικρή «αιρετική» ομάδα της εποχής του (του Γ. Σκληρού συμπεριλαμβανομένου) ερεύνησαν και ερμήνευσαν τη διαμόρφωση και ανάπτυξη του ελληνικού αστισμού, με πρόθεση να ωθήσουν τη πολιτική σκέψη ν’ απαλλαγεί απ’ τις αφηρημένες ελπιδοφόρες μεν, ιδεοληπτικές δε γενικολογίες για το «κράτος της ξενοκρατίας της υποτέλειας» και τις αδιέξοδες αυτοαναφορικές πολιτικές «ανατρεπτικών» έως «επαναστατικών» κοινοβουλευτικών Αλλαγών. Οι σοβαροί μελετητές της οικονομικής και πολιτικής μας ιστορίας, έχουν στις πηγές τους τα δυο πρωτοποριακά του έργα: «Το Ελληνικό Εμπορικό Ναυτικό κατά τον ΧVIII αιώνα» και «Η Αυγή του Ελληνικού Καπιταλισμού». Τα πολιτικά κόμματα; Ο Σ. Μάξιμος θα θεωρήσει το έργο του Σκληρού ασύγκριτα ανώτερο απ’ του Γ. Κορδάτου προκαλώντας την επίσημη αριστερά. Δημιουργικός μαθητής και συνεχιστής της άποψης Σκληρού εμβαθύνει στις ρίζες, στην ουσία του άνισου αγώνα της υπό διαμόρφωση εμποροναυτικής – βιοτεχνικής ελληνικής αστικής τάξης με την πανίσχυρη δυτικοευρωπαϊκή. Η επιβολή τελικώς αποικιακού καθεστώτος στο νέο εθνικό κράτος ναρκοθέτησε τη πορεία προς την εξέλιξη της υπάρχουσας γηγενούς οικονομικής και παραγωγικής βάσης. «…Αψευδής μάρτυς οι διαπιστώσεις ενός αξιόπιστου παρατηρητή, όπως ο Φέλιξ Μπωζούρ, που επισημαίνει στη 12η Έκθεσή του, περί «Βιοτεχνικής παραγωγής»: «Από τους Έλληνες δανειστήκαμε τη τέχνη του βαψίματος του βαμβακιού σε κόκκινο. Έλληνες βαφείς πήγαν και εγκαταστάθηκαν κατά τα μέσα αυτού του αιώνα (18ου) στο Μονπελλιέ και έβαψαν εκεί το βαμβάκι με τη δική τους μέθοδο, που αντέγραψαν σε λίγο και οι Γάλλοι βαφείς. Με αυτό τον τρόπο η βαφή της Ανατολής διαδόθηκε στις φάμπρικές μας του Λαγκεντόκ και του Μπεάρν, καθώς και της Ρουέν της Μαιγιέν και του Σολλέ...». (Η Αυγή του Ελληνικού καπιταλισμού, σελ. 58. Εκδ. ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ - 4Η έκδοση 2008). Θεωρώ αναγκαία την αναδρομική αποτίμηση αυτής της ηρωικής προσπάθειας των μαστόρων προγόνων μας. Προσπάθεια που, χωρίς κρατικά στηρίγματα έχοντας καταφύγει στα πιο φτωχά εδάφη, με βαριά και αυξανόμενη φορολογία, με ανύπαρκτη την πολιτική ενοποίηση των παραγωγικο - οικονομικών δραστηριοτήτων, ήταν καταδικασμένη σε υποβάθμιση, περιθωριοποίηση, εξαφάνιση. Κι αυτό συνέβη, παρ’ ότι εκείνη την προεπαναστατική εποχή διαγράφονταν αισιόδοξο το μέλλον της ελληνικής βιοτεχνικής – βιομηχανικής παραγωγής όπως αυτό συνάγεται από την ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων με την Κεντρική και Β. Δ. Ευρώπη. Η εξέλιξή της θα μπορούσε ίσως να διασφαλίσει τη νέα κρατική οργάνωση. Ο Σ. Μάξιμος με την θεμελιώδη έρευνά του φέρνει στο φώς επίσημα έγγραφα, με στατιστικούς πίνακες εισαγωγών – εξαγωγών προϊόντων και πρώτων υλών. Καταγράφει ένα μέρος της παραγωγικής εικόνας (Μοριάς, Ήπειρος, νησιά, κ.α.) και τη κλασική μακεδονοθεσσαλική ελληνική ζώνη της μεγάλης χειροτεχνίας – Βέροια Νάουσα Καστοριά Σιάτιστα Κοζάνη Τύρναβος Αμπελάκια κ.α. – που με τη δυναμική παρουσία των «Ελληνικών Κοινοτήτων» λειτουργούσαν ως «παρακράτος» στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, δίνοντάς μας ένα ιστορικά καινοτόμο πλαίσιο συλλογικών Πολιτικών Δομών και αφετηριακής παραγωγικής συγκρότησης. Για το χαρακτήρα της Κοινοτικής Βιοτεχνίας (16ος – 17ος – 18ος αι.) έχει αναπτυχθεί αξιόλογος προβληματισμός, επικεντρωμένος, εκτός των άλλων και στα χαρακτηριστικά αυτών των συσσωματώσεων. Άλλοι τις χαρακτηρίζουν ως μορφές Ο. Ε. – Ε. Ε. – Α. Ε., άλλοι ως Συντεχνίες, άλλοι ως Συνεταιρισμούς ή Συντροφιές και ορισμένοι ως «ιδιότυπα και πρωτότυπα προϊόντα του κυρίως ελλαδικού χώρου...». Όπως και αν τις πούμε η ουσία είναι πως επρόκειτο για ένα θαύμα που όπως όλα τα θαύματα κρατάνε λίγο αφήνοντάς όμως πολλά...! Οι συνολικές διεργασίες ως πολιτικοί θεσμοί και παραγωγικές δομές του ενιαίου για δυο χιλιάδες χρόνια ευρύτερου βαλκανικού χώρου, αποτυπώθηκαν στο επαναστατικό έργο του εθνομάρτυρα Ρήγα Βελεστινλή, που, ως κοινή συνισταμένη του νεοελληνικού διαφωτισμού διακηρύττοντας την Εθνική Αναμόρφωση, υπονομεύτηκε εξολοθρεύτηκε με αγαστή συνεργασία Σουλτάνου – Ιεράς Συμμαχίας – Πατριαρχείου. Μάλλον ήταν απαραίτητο για να στηθεί το πρώτο πειραματικό εθνικό κράτος της «Ανατολής» με Δυτικοευρωπαϊκή Προστασία. Το έργο του Σ. Μάξιμου προτρέπει σ’ ένα ταξίδι αποκάλυψης ενός «άλλου» Ελληνικού Τόπου με κάποιους «άλλους» Έλληνες, που βλέποντας από κάπου «ψηλά» τα σημερινά τεκταινόμενα, μας βγάζουν τη γλώσσα κοροϊδευτικά αναμένοντας τις επιλογές μας: Από τη μια το δικό τους παράδειγμα με τις δυνατότητες άνθησης του Ελληνισμού στις ποιο αποτρεπτικές συνθήκες «κρίσης» και αυτοκρατορικής σκλαβιάς, κι απ’ την άλλη η υποταγή στις λιγότερο κακές πολιτικές υπανάπτυξης, αποσύνθεσης, κατάρρευσης, συντριβής, σε συνθήκες εθνοκρατικής ανεξαρτησίας. Ζούμε στον ελληνικό τόπο όπου η συντριπτική πλειοψηφία των σημερινών κατοίκων του δυσκολεύεται να κατανοήσει, μάλλον αγνοώντας, ότι, αυτός ο τόπος κατά μεγάλα διαστήματα της ύπαρξής του μπορούσε και ήταν ευτυχής, αξιοπρεπής και ικανός να αξιοποιεί τη φυσική θέση του ως συνδετικό σταυροδρόμι των Βαλκανίων της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου και Μαύρης Θάλασσας, ικανός να συντηρείται, να πλουτίζει από τη δουλειά του. Ένας Τόπος ευλογημένος που παρήγαγε, εξήγαγε και εμπορεύονταν τα δικά του προϊόντα, που παρήγαγε και «κατανάλωνε» ένα δικό του πολιτισμό. Πολιτισμό που «εξήγαγε» για να γίνει εξέχων στην ευρύτερη περιοχή. Το πλέον αρνητικό που γεννά πολιτικά ζητούμενα, είναι, πως το νεοελληνικό κράτος με τη κατασταλτική λειτουργία του και με εξαιρετική σπουδή, αποκρύπτει, καταστρέψει διαστρεβλώνει, σβήνει απ’ τη κοινωνική ζωή, εντέλει απ’ τη συλλογική μνήμη όσα απ’ τα δεδομένα μπορεί - ιστορικά, παραγωγικά, πολιτιστικά, οικονομικά, πολιτικά, μυθολογικά, που μπορούν να πιστοποιούν την ύπαρξη ενός σπουδαίου καινοτόμου Λαού σ’ αυτόν τον θαυμάσιο Ελληνικό Τόπο. Η κρίση που ζούμε αποκάλυψε σαφέστερα την αλλοτρίωση, καθότι, και οι παραμικρές αναζητήσεις πολιτικών λύσεων (κατ’ όνομα «ριζοσπαστικές»), πιάνονται στη κοινοβουλευτική παγίδα, μη παίρνοντας υπόψη, έστω κατ’ ελάχιστο, τις ιστορικές καταστάσεις που ανακυκλώνουν τις κρίσεις. Οψόμεθα... Για τη ζωή του Σεραφείμ Μάξιμου, ...οι πληροφορίες είναι λίγες, αντιφατικές και αλληλοσυγκρουόμενες. Ότι διασώθηκε από το αρχειακό υλικό του είναι χάριν της φροντίδας της συντρόφου του κ. Πηνελόπης Μάξιμου που πρέπει να ευχαριστούμε. Γεννήθηκε Μάη του 1899 στο Γάνος, αρχαία Ελληνική πόλη της Ανατολικής Θράκης στις ακτές της Προποντίδας. Αποφοίτησε από τη Μεγάλη του Έθνους Σχολή στη Κωνστ/πολη. Είκοσι χρονών κατέχει Τουρκικά, Ρωσικά, Γαλλικά, και Γερμανικά. Στη Πόλη έδρασε σε εργατικές ενώσεις σαν μέλος της «Πανεργατικής Ένωσης» που αντιπροσώπευσε στη Μόσχα. Το 1922 κατέβηκε στην Ελλάδα εν μέσω της Μικρασιατικής καταστροφής. Αύγουστο του 1923 είναι βασικός οργανωτής στη μεγάλη απεργία με 150.000 εργάτες όπου ο στρατός δολοφονεί 11 απεργούς. Το πρώτο του βιβλίο είναι: «Τα θύματα της μεγάλης και αιματηρής απεργίας του Αυγούστου του 1923». Σεπτέμβρη 1923 εκλέγεται στη Κεντρική Επιτροπή του νεοϊδρυμένου ΚΚΕ. Φλεβάρη 1924 εκλέγεται στο Εθνικό Συμβούλιο του κόμματος μέλος τριμελούς Κ.Ε. με Γ. Κορδάτο και Θωμά Αποστολίδη και στέλνεται αντιπρόσωπος του ΚΚΕ στο 5ο Συνέδριο της Κομμουν. Διεθνούς με τον Π. Πουλιόπουλο και Θ. Μάγγο. Επιστρέφοντας εξορίζεται στη Σκύρο μέχρι τις αρχές του 1925. Συλλαμβάνεται και επί δικτατορίας Πάγκαλου για «εσχάτη προδοσία» «ως επιδιώκων την αυτονόμησιν της Μακεδονίας Θράκης», καταδικάστηκε τεσσεράμισι χρόνια φυλακή και εξέτισε το 1/3. Το 1926 εκλέχτηκε βουλευτής αρχηγός της πρώτης δεκαμελούς κοινοβουλευτικής ομάδας του ΚΚΕ αναδείχνοντας ικανότητες οργανωτή θεωρητικού και ρήτορα. Το 1927 παντρεύεται την Πηνελόπη Σκανδάλη. Έντονη κρίση στο ΚΚΕ το 1926 με διαγραφές από το Εθνικό Συμβούλιο για αντικομουνισμό των γραμματέων Γ. Κορδάτου και Θ. Αποστολίδη Π. Πουλιόπουλου. Το 1928 στο 4ο Συνέδριο του ΚΚΕ ο Σ. Μάξιμος διαγράφεται με άλλα 6 μέλη της Κ.Ε. Η διαγραφή σημάδεψε τη ζωή του, αφού δεν ξέκοψε ποτέ από το τραυματικό παρελθόν του. Το 1930 εκδίδει το: «Κοινοβούλιο ή Δικτατορία». Με διαγραμμένους απ’ το ΚΚΕ ίδρυσαν την οργάνωση «Σπάρτακος». Το 1936 σταλμένος από την «Βραδυνή» στη Λατινική Αμερική στέλνει ενδιαφέρουσες ανταποκρίσεις. Καθοριστική υπήρξε η παραμονή του στο Παρίσι το 1936 κατά τη δικτατορία του Μεταξά, ως ανταποκριτής της «Βραδυνής». Επιδόθηκε σε έρευνα για την οικονομική μας ιστορία, φοιτώντας και στη σχολή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου των Παρισίων. Από την έρευνα τριών χρόνων στα Γαλλικά Εμπορικά Αρχεία, προέκυψαν τα δυο σπουδαία έργα του: «Το Ελληνικό Εμπορικό Ναυτικό κατά τον ΧVIII αιώνα» (εκδόθηκε το 1940 όταν επέστρεψε στην Ελλάδα), και το «Η Αυγή του Ελληνικού Καπιταλισμού». Συλλαμβάνεται από τη δικτατορία Μεταξά χωρίς να κρατηθεί πολύ υποχωρώντας στις πιέσεις που του ασκήθηκαν. Ο Μάξιμος, απελπισμένος απογοητευμένος αποδοκιμάζει τον εαυτό του. Παρ’ όλα αυτά συμμετέχει στην Εθνική Αντίσταση στην κατοχή, στο παράνομο τύπο παράλληλα με την νόμιμη δυνατή δράση. Συλλαμβάνεται από τους Ιταλούς για δύο μήνες καλοκαίρι του 1941 αφήνοντας στους συγκρατούμενούς του την ανάμνηση ενός ρωμαλέου και ευγενικού άντρα. Το 1943 στο τέλος της κατοχής εκδίδει το «Πού βαδίζουμε;». Λίγο αργότερα εκδίδει την «Αυγή του Ελληνικού Καπιταλισμού» και θα ακολουθήσει μια εισαγωγή στο βιβλίο του Λένιν «Το δικαίωμα των Εθνών για την αυτοδιάθεσή τους». Το 1947 μέσω Βουλγαρίας, Λαϊκών Δημοκρατιών και Ιταλίας κατέφυγε στο Παρίσι απ’ όπου απελάθηκε με απόφαση της Γαλλικής κυβέρνησης. Το 1948 κατέφυγε στη Πράγα για δύο χρόνια με επιβαρυμένη υγεία. Στις αρχές του 1950 εγκαθίσταται στη Βιέννη σε τρομαχτικές οικονομικές συνθήκες. Έκανε μελέτες και μεταφράσεις ανολοκλήρωτες. Τρεις που ολοκληρώθηκαν δημοσιεύτηκαν στο «Αρχείον οικονομικών και κοινωνικών επιστημών» φανερώνοντας τις δυνατότητές του αν ξέφευγε απο τη κατάθλιψη και τις ενοχές. Η πρώτη δημοσιεύτηκε στα 1953-54 με τίτλο «Το χαρτονόμισμα - χρήμα. Αυταπάτες και πραγματικότητα». Το δεύτερο το 1956 με τίτλο «Η διάσπασις του κόσμου και η κρίσις της οικονομολογίας – δύο μορφές οικονομικού βίου, δύο κατηγορίες οικονομικών νόμων». Η τρίτη μελέτη δημοσιευμένη το 1958 είναι η τελευταία του πριν πεθάνει στα 1962 με τίτλο «Ο Κάρολος Μαρξ – ο θεμελιωτής του επιστημονικού σοσιαλισμού». Ως το τέλος της ζωής του αλληλογραφούσε με την Κ.Ε. του ΚΚΕ (αυτό το κόμμα ζει τρώγοντας τα παιδιά του), αγωνιώντας για τη κομματική του αποκατάσταση στιγματισμένος από τη διαγραφή και τη δήλωσή του 1940. Ο αλκοολισμός επιβάρυνε το συκώτι και την χρόνια καρδιακή του ανεπάρκεια. Είχε γίνει άλλος άνθρωπος καταστρέφοντας το πλούσιο αρχείο του με αλληλογραφία και ντοκουμέντα της εποχής. Στις 18 Γενάρη 1962 πέθανε στη Βιέννη. (*) Το κείμενο αυτό βασίστηκε στα εισαγωγικά του Λουκά Αξελού στο βιβλίο: ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΜΑΞΙΜΟΣ - Η ΑΥΓΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ – τουρκοκρατία 1685 - 1789», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ» 4η έκδ. 2008. Στη τελική του μορφή απηχεί τις απόψεις του υπογράφοντος. Γ. Α. ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ