Γυναίκες δημιουργοί - Αφιέρωμα με αφορμή την "Ημέρα της Γυναίκας"

Σε λίγες ημέρες, στις 8 Μαρτίου, εορτάζεται η "Ημέρα της Γυναίκας". Με αυτήν την αφορμή -και πέρα από το εθιμοτυπικό του πράγματος- σκεφτήκαμε να παρουσιάζουμε πιο συστηματικά, κορυφαίες γυναίκες δημιουργούς, απ' όλο τον κόσμο, των οποίων το έργο όχι μόνον υπογραμμίζει αλλά και υπερβαίνει τις πλευρές της γυναικείας ανισότητας. Η πρώτη δημοσίευση, δικαιωματικά ανήκει στην Ιρανή Forough Farrokhzad, την πιο ισχυρή γυναικεία φωνή της ιρανικής τέχνης. Γεννήθηκε το 1935 και πέθανε το 1967 σε ηλικία 32 χρόνων. Ήταν ποιήτρια, ζωγράφος και κινηματογραφίστρια, μάλιστα θεωρείται η μητέρα του Ιρανικού κινηματογράφου. Κάθε εθνική κινηματογραφία έχει έναν πατέρα. Το Ιράν είναι η μόνη χώρα που έχει μητέρα. Τα ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες. Το ποιητικό της έργο «Ας πιστέψουμε στο ξεκίνημα της ψυχρής εποχής» (Let us believe in the beginning of the cold season), που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό της, θεωρείται ένα από καλύτερα που έχουν γραφτεί στη σύγχρονη περσική γλώσσα. Όλο της το έργο διακρίνεται για την αρτιότητά του, τη δύναμη των αισθημάτων και τον ασύλληπτο ανθρωπισμό του. Θεωρήθηκε πολύ τολμηρό για την πατριαρχική κοινωνία της εποχής, αφού τα ισχυρά γυναικεία συναισθήματα και πάθη που προβάλει κινούνταν πολύ έξω από τα όρια των περιοριστικών για τις γυναίκες κοινωνικών ηθών. Κρίθηκε επίσης ως «σχεδόν» βλάσφημο για την ισλαμική πίστη τότε που γράφτηκε και ιδιαίτερα σήμερα. Έτσι το σημερινό φονταμενταλιστικό καθεστώς του Ιράν απαγόρευσε την κυκλοφορία του για περισσότερο από μια δεκαετία. Στην ποίηση της, εκτός από την σκληρή κριτική για την θέση της γυναίκας στην ιρανική κοινωνία, δίνει και φωνή στην καταπιεσμένη γυναίκα της εποχής στη χώρα της και σε ολόκληρο τον κόσμο. Μην ξεχνάτε ότι βρισκόμαστε στην δεκαετία του 50 και αναλογιστείτε πως ήταν η κατάσταση και για τις ελληνίδες τότε. Υμνεί το δικαιώματα της στον έρωτα, στην επιλογή από την ίδια και όχι από την οικογένεια του συντρόφου της. Το σπουδαιότερο από όλα τοποθετεί την γυναίκα επαναστατικά για την εποχή στην ίδια θέση με τον άντρα, κατακρίνοντας την αντιμετώπισή της ως αντικείμενο. Η ζωή της ήταν το ίδιο τολμηρή με το έργο της. Παντρεύτηκε στα 16 της χρόνια και χώρισε δύο χρόνια αργότερα έχοντας προλάβει να γεννήσει το μοναδικό παιδί της. Στη συνέχεια έζησε, χωρίς γάμο, με τον κινηματογραφιστή και συγγραφέα Ebrahim Golestan, ο οποίος υποστήριξε το ελεύθερο πνεύμα της, την διάθεση της να εκφράσει τα προσωπικά της αισθήματα και την επιθυμία της να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο. Πέθανε σε ηλικία 32 χρόνων σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, όταν για να αποφύγει τη σύγκρουση με ένα σχολικό λεωφορείο, έριξε το αυτοκίνητό της σε έναν τοίχο. Σε ηλικία 27 χρόνων, το 1962, έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε τη μικρού μήκους ταινία «Το σπίτι είναι μαύρο» ένα σκληρό και ταυτόχρονα ποιητικό φιλμ με θέμα τη ζωή σε μια κοινότητας λεπρών στο Βόρειο Ιράν. Στη διάρκεια του φιλμ απαγγέλλει η ίδια στίχους από ποιήματά της, στους οποίους αμφισβητείται η δικαιοσύνη και η ευσπλαχνία του Αλλάχ, που καταδίκασε κάποια από τα τέκνα του στο μαρτύριο της λέπρας. Κυρίως αμφισβητείται η υποχρέωση των θνητών να ευγνωμονούν το θεό τους όταν αυτός τους επιφυλάσσει μια μαύρη ζωή. Ιδιαίτερα συγκινητικό είναι το τέλος της ταινίας όπου στη σχολική αίθουσα της κοινότητας των λεπρών ο δάσκαλος ζητάει από έναν μαθητή να απαντήσει στο ερώτημα: «Γιατί ευχαριστείς το θεό που έχεις πατέρα και μητέρα;» για να πάρει την απάντηση «δεν ξέρω, δεν έχω ούτε τον έναν ούτε την άλλη». Στη συνέχεια καλεί άλλον να αναφέρει μερικά όμορφα πράγματα: «το φεγγάρι, ο ήλιος, τα λουλούδια, η ώρα του παιχνιδιού» απαντάει αυτός. Ένας τρίτος που ρωτήθηκε να αναφέρει μερικά άσχημα πράγματα απαντάει: «χέρια, πόδια, κεφάλι». Έναν τέταρτο μαθητή, από τον οποίο ζητήθηκε να γράφει μια πρόταση, που να περιέχει την λέξη «σπίτι», τον βλέπουμε να γράφει στον πίνακα -αφού τώρα παρεμβληθεί στην οθόνη μια πομπή από λεπρούς μπροστά στους οποίους κλείνει η πόρτα του σπιτιού που θέλουν να μπουν-στους οποίους γράφει «Το σπίτι είναι μαύρο». Το φιλμ εκτός από μια ρεαλιστική απεικόνιση των συνθηκών ζωής στην κοινότητα των λεπρών, της παραμέλησης των ασθενών από τις οικογένειες τους και την πολιτεία, η σκηνοθέτης αντιπαραβάλει την επιστημονική και τη θρησκευτική (η ασθένεια ως θεϊκή τιμωρία) αντίληψη για την προέλευση της αρρώστιας, ενώ φαίνεται να χρησιμοποιεί την λέπρα ως μεταφορά για την κατάσταση και το μέλλον της ανθρωπότητας. Εδώ μπορείτε να δείτε «Το σπίτι είναι μαύρο», με αγγλικούς υπότιτλους: https://www.youtube.com/watch?v=cpZ9stU_O7E