του Olivier Delorme ((μετάφραση Σταύρος Λάβδας)

Δημοσιεύουμε και πάλι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο, (για πρώτη φορά στα ελληνικά), σε ελεύθερη μετάφραση του Σταύρου Λάβδα*, αυτή τη φορά του Olivier Delorme, που δημοσιεύτηκε στη γαλλική ιστοσελίδα «L'arène nue». Ο Olivier Delorme είναι ιστορικός και συγγραφέας. Σπούδασε αρχαιολογία, δίδαξε ιστορία στην Ανώτατη Σχολή Πολιτικών Επιστηµών στο Παρίσι, για να ασχοληθεί τελικά αποκλειστικά µε τη συγγραφή. Γνωστότερο έργο του είναι η τρίτοµη “Ιστορία της Ελλάδας και των Βαλκανίων από τον 5ο αιώνα µέχρι σήµερα”. Ζει στο Παρίσι και στη Νίσυρο και θεωρείται στην πατρίδα του γνώστης των ελληνικών ζητηµάτων. Η L'arène nue ζήτησε στις αρχές του χρόνου από τον Delorme µια ανάλυση για την σηµερινή κατάσταση στην Ελλάδα. Ο Delorme ανταποκρίθηκε µε ένα κείµενο που επιγράφεται: “Το Τριπλό Ελληνικό Αδιέξοδο”, χωρίζεται σε τρία µέρη: 1. Το Οικονοµικό Αδιέξοδο. 2. Το Γεωπολιτικό Αδιέξοδο και 3. Το Πολιτικό Αδιέξοδο και δηµοσιεύτηκε σε τρεις συνέχειες. Στο πρώτο µέρος περιγράφει την οικονοµική κατάσταση στην Ελλάδα σε όλες της τις λεπτοµέρειες. Για µας είναι γνωστή. Τη ζούµε. Όμως το 2ο και 3ο µέρος παρουσιάζουν κατά τη γνώµη µας µεγάλο ενδιαφέρον. Ξεκινάµε λοιπόν µε το 2ο µέρος που αφορά τη γεωπολιτική κατάσταση της χώρας µας. ΤΟ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ Γεωγραφικά, η Ελλάδα βρίσκεται στο σταυροδρόµι πού ενώνει τις δυο λεκάνες της Μεσογείου (Δυτική και Ανατολική) µεταξύ τους και τη Μεσόγειο, σαν σύνολο, µε τα Βαλκάνια. Εξαιτίας αυτής της γεωγραφικής θέσης η χώρα, αµέσως µετά την ανεξαρτησία της -µια ανεξαρτησία που ήρθε σαν αποτέλεσµα ενός µακροχρόνιου και αιµατηρού πολέµου, ο οποίος της κληρονόµησε και ένα βαρύτατο δηµόσιο χρέος- έγινε αντικείµενο ξένων παρεµβάσεων, περιοριστικών της εθνικής της κυριαρχίας από τις Μεγάλες Δυνάµεις -κυρίως από τη Βρετανία (παλαιότερα) και τις Ηνωµένες Πολιτείες (από το 1947 και µετά). Από την άλλη πλευρά, η Γερµανία επέβαλε στη χώρα, στο διάστηµα 1941-1944, µία κατοχή από τις πλέον φονικές και καταστροφικές στην Ευρώπη. Αυτή η κατάσταση δηµιούργησε µια πολύ ιδιαίτερη σχέση της Δυτικής Ευρώπης µε την κοιτίδα του πολιτισµού της Ελλάδα. Ενώ οι Έλληνες αισθάνονται βαθιά ευρωπαίοι, η Ελλάδα σχεδόν πάντα αντιµετωπίζεται από τους Δυτικοευρωπαίους όχι σαν εταίρος, αλλά σαν ένα υποκείµενο, του οποίου τα θεµελιώδη συµφέροντα δεν υπάρχει λόγος να λαµβάνονται υπόψη. Εξαιτίας της θρησκείας και της ιστορίας της, η Ελλάδα διατηρεί ειδική σχέση µε τη Ρωσία, η οποία, από τον 15ο αιώνα, έως το 1917, έπαιξε το ρόλο του θεµατοφύλακα της βυζαντινής κληρονοµιάς και του προστάτη των Ορθοδόξων. Από την ανεξαρτησία της Ελλάδας και µετά, τα γεωστρατηγικά συµφέροντα της Ρωσίας συγκλίνουν συχνά µε τα ελληνικά, ενώ οι Ρώσοι αποτελούν το αντίπαλον δέος για την Τουρκία, την οποία οι Έλληνες πολεµούσαν για έναν αιώνα περίπου µέχρι να ολοκληρωθεί η οριοθέτηση της εθνικής τους επικράτειας και η οποία επιβάλλει, από το 1974, µια µόνιµη στρατηγική έντασης, τόσο στην Κύπρο όσο και στο Αιγαίο. Δύο φορές, το 1976 και το 1987, οι διαφορές σχετικά µε την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου του Αιγαίου, καθώς και τα αποκλειστικά δικαιώµατα εκµετάλλευσης της υφαλοκρηπίδας, λίγο έλειψε να οδηγήσουν την Ελλάδα και την Τουρκία - δύο µέλη του ΝΑΤΟ -σε ένοπλη σύγκρουση. Τον Ιούνιο του 1995, το τουρκικό κοινοβούλιο παραχώρησε στην κυβέρνηση το δικαίωµα να κηρύξει τον πόλεµο στην Ελλάδα, χωρίς προηγούµενη έγκριση, εάν αυτή επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 µίλια γύρω από τα κατοικηµένα νησιά, σε εφαρµογή της Διεθνούς Σύµβασης του Montego Bay για το Δίκαιο της θάλασσας (1982), επέκταση που έχει πραγµατοποιήσει η Τουρκία τόσο στη Μαύρη θάλασσα, όσο και στη Μεσόγειο. Το 1975, ο Τούρκος και ο Ελληνας Πρωθυπουργός συµφώνησαν να χρησιµοποιούν για τέτοιου είδους διαφορές, τη διαιτησία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Αλλά µόλις επέστρεψε στην Άγκυρα, ο Τούρκος ηγέτης, όµηρος του συνασπισµού του µε την άκρα δεξιά, αναθεώρησε. Έτσι, αν και το θέµα παραµένει σε εκκρεµότητα, οι εντάσεις που προκαλούνται από την Τουρκία οδήγησαν τις δύο χώρες να παγώσουν, από το 1988 και µετά, όλες τις έρευνες για την καταγραφή του υποθαλάσσιου πλούτου του Αιγαίου, έρευνες που πιθανά να κατέληγαν στην εκµετάλλευση σηµαντικών ενεργειακών πηγών και την παραγωγή πλούτου που τόσο έχει ανάγκη η Ελλάδα. Σε αυτό το ζήτηµα, όπως και στο Κυπριακό, (που τώρα περιπλέκεται από την επιθυµία της Τουρκίας να εµποδίσει την Κύπρο να αξιοποιήσει το κοίτασµα φυσικού αερίου που ανακαλύφτηκε ανάµεσα στις ακτές της και τις ακτές του Λιβάνου και του Ισραήλ), η Ελλάδα ποτέ δεν µπόρεσε να υπολογίζει σε οποιαδήποτε αλληλεγγύη από την ΕΕ, η οποία έχει εµπλακεί (και συνεχίζει) σε ενταξιακές διαπραγµατεύσεις µε ένα κράτος (Τουρκία) πού παράνοµα κατέχει και εποικίζει το ένα τρίτο του εδάφους ενός από τα µέλη της (Κύπρος), ενώ αρνείται τα κυριαρχικά δικαιώµατα ενός άλλου (Ελλάδα) - µια κατάσταση απόλυτα παράλογη. Ακόµη χειρότερα, όταν η Τουρκία προχώρησε, το 1996, σε µια σοβαρή κλιµάκωση γύρω από τα ελληνικά νησιά Ίµια στα Δωδεκάνησα, ούτε το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, ούτε η Κοµισιόν ενεπλάκησαν στο ζήτηµα, ούτε καν εξέφρασαν το στοιχειώδες: την αλληλεγγύη της Ένωσης προς ένα από τα µέλη της που δέχονταν επίθεση. Μόνο το Κοινοβούλιο εξέδωσε ένα ψήφισµα - χωρίς κανένα πρακτικό αποτέλεσµα - καταγγέλλοντας την «επικίνδυνη παραβίαση (...) κυριαρχικών δικαιωµάτων της Ελλάδας». Κι έτσι τελικά, τη διαµεσολάβηση ανέλαβε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, µε αποτέλεσµα την αποκατάσταση ενός κάποιου status quo, που µερικά χρόνια αργότερα, το 2005, απειλήθηκε και πάλι. Επίσης, η απειλή επέµβασης για να αποτραπεί η ανάπτυξη στην Κύπρο 20 πυραύλων S-300, όπλου καθαρά αµυντικού, που αγοράστηκαν από τη Ρωσία το 1997, δεν προκάλεσε την εκδήλωση καµιάς αλληλεγγύης από την ΕΕ. Και πάλι χρειάστηκε αµερικανική µεσολάβηση για να βρεθεί µια λύση, µε τους πυραύλους να µεταφέρονται στην Ελλάδα και να αναπτύσσονται στην Κρήτη. Η ΕΕ δεν ζήτησε επίσης ποτέ από την Τουρκία να άρει τη λεγόμενη στρατηγική των «γκρίζων ζωνών». Σύμφωνα µε αυτήν και παρά τις διατάξεις των Συνθηκών που έχει υπογράψει, πάνω από εκατό νησιά, των οποίων το όνοµα δεν αναφέρεται ρητά στις Συνθήκες, δεν θεωρούνται Ελληνικά. Όσο για τον Πρόεδρο Ερντογάν, από τα µέσα του 2016 προχώρησε σε σειρά προκλητικών και δυνητικά αλυτρωτικών δηλώσεων -άλλοτε µε αναφορές στα «σύνορα της καρδιάς»- αυτά της ύστερης οθωµανικής αυτοκρατορίας- και άλλοτε υποστηρίζοντας ότι η Συνθήκη της Λωζάνης που καθόρισε τα σηµερινά σύνορα της Τουρκίας το 1923, είναι πλέον άνευ αντικειµένου- δηλώσεις σαφώς ασυµβίβαστες µε τις αρχές της Ε.Ε., που δεν συγκινούν όµως κανέναν. Ούτε κανείς συγκινείται από τον επικίνδυνο πολλαπλασιασµό των τουρκικών παρενοχλήσεων τους τελευταίους έξι µήνες: επαναλαµβανόµενες πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά -κατοικηµένα ή όχι -στο ανατολικό Αιγαίο, παραβιάσεις των χωρικών υδάτων, νέες προκλήσεις γύρω από τα Ίµια για αρκετές εβδοµάδες. Ένας ακόµα λόγος ανησυχίας για την Ελλάδα είναι οι διαπραγµατεύσεις µεταξύ της Άγκυρας και των Τιράνων, που θα µπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη τµήµατος του τουρκικού στόλου στα αλβανικά λιµάνια. Τότε θα ήταν αναγκαίο για την Ελλάδα, η οποία από την πτώση του κοµουνισµού και µετά θεωρεί ότι δεν υπάρχει καµία απειλή στη δυτική ακτογραµµή της, να επαναφέρει κάποιες δυνάµεις στην περιοχή, αποδυναµώνοντας έτσι την υπεράσπιση του Αιγαίου. Στην πραγµατικότητα, ακόµη και αν οι Έλληνες ήθελαν να πιστεύουν ότι η ένταξη στην ΕΕ ήταν ένα δίχτυ ασφάλειας έναντι της Τουρκίας, κάτι τέτοιο δεν ίσχυσε ποτέ. Και φυσικά δεν ισχύει ούτε και σήµερα. Αυτό το επιβεβαίωσε η µεταναστευτική κρίση του 2015, κατά την οποία οι Έλληνες βρέθηκαν µόνοι απέναντι σε ένα µεταναστευτικό ρεύµα, οι ροές του οποίου καθορίστηκαν σύµφωνα µε τη βούληση του τουρκικού καθεστώτος. Κατά τη διάρκεια της κρίσης και παρά τις υποσχέσεις, πραγµατική ευρωπαϊκή βοήθεια δεν έφτασε ποτέ, και όση έφτασε, δεν µπορεί να θεωρηθεί ούτε καν συµβολική· µόνο γελοία. Αντίθετα, δηλώσεις της Γερµανίδας Καγκελάριου λειτούργησαν σαν αντλία αναρρόφησης µεταναστών, ενώ το κλείσιµο των συνόρων στα Βαλκάνια, που χρηµατοδοτήθηκε από την Αυστρία, µετέτρεψε την Ελλάδα σε κιούρτο, το αλιευτικό αυτό κοφίνι στο οποίο τα ψάρια µπαίνουν εύκολα αλλά µετά δεν µπορούν να βγουν. Τέλος, υποκύπτοντας στον εκβιασµό του Ερντογάν, η καγκελάριος Μέρκελ «διαπραγµατεύτηκε» τη χρηµατοδότηση ενός πλήρως αυταρχικού Ισλαµικού καθεστώτος, ειδικευµένου στην ανακατεύθυνση πόρων στις τσέπες της φατρίας Ερντογάν και του στενού κοµµατικού του κύκλου: τρία και στη συνέχεια άλλα έξι δισεκατοµµύρια ευρώ (συν τις επιδοτήσεις που η ΕΕ µεταβιβάζει στη χώρα για την υλοποίηση της τελωνειακής ένωσης), την ίδια στιγµή που, η ΕΕ εξακολουθούσε να στραγγαλίζει την Ελλάδα. Στην πραγµατικότητα, η ΕΕ δεν έχει ποτέ ασκήσει σοβαρή πίεση στην Τουρκία να θέσει τέρµα στη µόνιµη ένταση που αυτή υποκινεί και που αναγκάζει την Ελλάδα, της οποίας ο πληθυσµός είναι 6,5 φορές µικρότερος από εκείνον του απειλητικού γείτονά της (θα είναι οκτώ φορές µικρότερος το 2050), να καταβάλει µια αµυντική προσπάθεια δυσανάλογη µε τους πόρους της (αν και ο ελληνικός στρατός είναι 3,5 φορές µικρότερος από τον τουρκικό, ο προϋπολογισµός του είναι, σαν ποσοστό του ΑΕΠ, ο δεύτερος µεγαλύτερος του ΝΑΤΟ, µετά τις Ηνωµένες Πολιτείες). Όµως αυτή η προσπάθεια ήταν ο κύριος λόγος της διόγκωσης του χρέους, όπως και της διαφθοράς της πολιτικής τάξης, αφού οι αγορές των εξοπλισµών ήταν η βασική κινητήρια δύναµη της διαφθοράς. Έτσι, ο Έλληνας φορολογούµενος επιβαρύνθηκε ένα δυσβάστακτο κόστος την ώρα που η γερµανική και η γαλλική πολεµική βιοµηχανία ήταν οι µεγάλοι κερδισµένοι, αφού η Ελλάδα είναι ο δεύτερος και τρίτος µεγαλύτερος πελάτης τους αντίστοιχα. Αντιµέτωπη µε την Τουρκία που δεν φοβάται πια να εκδηλώσει τις νέο-οθωµανικές φιλοδοξίες της, ακόµα και στο ζήτηµα της αλλαγής των συνόρων, η Ελλάδα είναι σήµερα ιδιαίτερα αποδυναµωµένη, εξαιτίας των πολιτικών που της έχουν επιβληθεί από την ΕΕ και ταυτόχρονα χωρίς αποτελεσµατική υποστήριξη από αυτή, ακόµα και σε ζητήµατα υπεράσπισης θεµελιωδών συµφερόντων της. Ταυτόχρονα, η πολιτική της ΕΕ απέναντι στη Ρωσία την αποµακρύνει από µια δύναµη που είναι ο φυσικός της σύµµαχος στο περιφερειακό γεωπολιτικό πλαίσιο. Και ενώ αρχικά η κυβέρνηση Τσίπρα είχε προσπαθήσει να αντιταχθεί στη συνέχιση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, που έρχονταν σε αντίθεση µε τα ελληνικά συµφέροντα, συνθηκολόγησε στη συνέχεια και σε αυτό το θέµα όπως και σε όλα τα άλλα- µε πιθανότητα να επιβαρυνθεί µε το κόστος µιας πραγµατικής Ρώσο- τουρκικής προσέγγισης. Ωστόσο, η Ρωσία δεν είναι µόνο η χώρα προέλευσης ενός µεγάλου µέρους των τουριστών που επισκέπτονται την Ελλάδα, και µια σηµαντική αγορά για τη γεωργία -η οποία, κατά τη χειρότερη στιγµή για τη χώρα επηρεάστηκε από τις κυρώσεις της ΕΕ- αλλά είναι επίσης ένας πολύτιµος δυναµικός εταίρος για την ανάκαµψη, ιδίως λόγω του αγωγού φυσικού αερίου που παρακάµπτει την Ουκρανία από το νότο, ο οποίος θα µπορούσε να ενισχύσει την οικονοµία της Ελλάδας µε τη µορφή εσόδων έναντι του δικαιώµατος διέλευσης και ταυτόχρονα µε τον εφοδιασµό της µε φυσικό αέριο µε έκπτωση πάνω στις παγκόσµιες τιµές, κάτι ιδιαίτερα σηµαντικό για µια χώρα της οποίας οι ορυκτοί ενεργειακοί πόροι περιορίζονται κυρίως σε κάποια λιγνιτικά κοιτάσµατα. * Ο Σταύρος Λάβδας είναι μηχανικός, με σπουδές στα χρηματοοικονομικά και πολυετή εμπειρία στις διεθνείς αγορές χρήματος. Εισηγητής σε συζήτηση στο στέκι της «Δράσης» με θέμα «Η Κρίση του 2008 (όσο πιο απλά γίνεται)» τον Νοέμβριο του 2016. Σε λίγες ημέρες θα ξαναβρεθεί στον κήπο μας για να συζητήσουμε το θέμα «Ελλάδα και Χρέος». ** Στην ιστοσελίδα της «Δράσης» έχουν επίσης δημοσιευθεί για πρώτη φορά στα ελληνικά τα εξής ενδιαφέροντα κείμενα σε πρωτότυπη μετάφραση του Σταύρου Λάβδα από τα γαλλικά: Η πολιτική των άδειων ταμείων. Άρθρο-Μελέτη του Sebastien Guex (2004). http://www.drasivrilissia.gr/themata/parousiash.aspx?sxID=3130 Τρόποι εφαρμογής των αντιλαϊκών πολιτικών λιτότητας. Tου Ερικ Τουσέν. http://www.drasivrilissia.gr/themata/parousiash.aspx?sxID=3110