"Η παράδοση δεν είναι ποτέ µια µεµονωµένη πράξη, είναι πάντα η αρχή µιας ατέλειωτης σειράς διοµολογήσεων". Του Olivier Delorme, σε μετάφραση του Σταύρου Λάβδα

Δημοσιεύουμε και πάλι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο, (για πρώτη φορά στα ελληνικά), σε ελεύθερη μετάφραση του Σταύρου Λάβδα*, του Olivier Delorme, που δημοσιεύτηκε στη γαλλική ιστοσελίδα «L'arène nue». Ο Olivier Delorme είναι ιστορικός και συγγραφέας. Γνωστότερο έργο του είναι η τρίτοµη "Ιστορία της Ελλάδας και των Βαλκανίων από τον 5ο αιώνα µέχρι σήµερα". Ζει στο Παρίσι και στη Νίσυρο και θεωρείται στην πατρίδα του γνώστης των ελληνικών ζητηµάτων. Η L'arène nue ζήτησε στις αρχές του χρόνου από τον Delorme µια ανάλυση για την σηµερινή κατάσταση στην Ελλάδα. Ο Delorme ανταποκρίθηκε µε ένα κείµενο που επιγράφεται: "Το Τριπλό Ελληνικό Αδιέξοδο, χωρίζεται σε τρία µέρη: 1.Το Οικονοµικό Αδιέξοδο. 2.Το Γεωπολιτικό Αδιέξοδο και 3.Το Πολιτικό Αδιέξοδο και δηµοσιεύτηκε σε τρεις συνέχειες. Στο πρώτο µέρος περιγράφει την οικονοµική κατάσταση στην Ελλάδα σε όλες της τις λεπτοµέρειες. Για µας είναι γνωστή. Τη ζούµε. Το 2ο µέρος που αφορά τη γεωπολιτική κατάσταση της χώρας µας, δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα μας στις 13/6, στην παρακάτω διεύθυνση: http://www.drasivrilissia.gr/themata/parousiash.aspx?sxId=3144 Σήμερα δημοσιεύουμε το 3ο μέρος που αφορά ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ, πάλι σε ελεύθερη μετάφραση του Σταύρου Λάβδα. ΤΟ ΤΡΙΠΛΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ 3.Το Πολιτικό Αδιέξοδο Το τρίτο αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται σήµερα η Ελλάδα είναι πολιτικό. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε για λίγο τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2012, οι ηγέτες του έκριναν ότι από τη στιγµή που η άνοδος του κόµµατος στην εξουσία ήταν πιθανή, θα ήταν σκόπιµο να παραιτηθεί από το ριζοσπαστικό του πρόγραµµα, υπέρ µιας προσέγγισης που νόµιζαν (ή προσποιούνταν ότι νόµιζαν ) ότι µπορεί να γίνει αποδεκτή από την ΕΕ. Διολίσθησαν λοιπόν σε µια λογική νεοκεϊνσιανισµού, πολύ ήπιου µάλιστα, στηριγµένη στην ιδέα ότι οι ευρωπαίοι εταίροι θα καταλάβουν ότι για το ζήτηµα του χρέους πρέπει να βρεθεί µια µόνιµη και λογική λύση, έτσι ώστε η χώρα να βγει από το αποπληθωριστικό και χωρίς επιστροφή σπιράλ θανάτου που ήταν αποτέλεσµα των πολιτικών που είχαν επιβληθεί από το ΔΝΤ και την ΕΕ την περίοδο 2009-2010. Και έτσι βρέθηκαν σε αδιέξοδο, γιατί ήταν εξαιρετικά απίθανο οι γερµανικές και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις (συντηρητικές ή δήθεν σοσιαλιστικές, αλλά πάντως νεοφιλελεύθερες) να έκαναν σε µια αριστερή κυβέρνηση που δήλωνε (αν και δεν ήταν πια) ριζοσπαστική, ένα δώρο που είχαν αρνηθεί στον συντηρητικό προκάτοχο της, στέλνοντας τον στο εκλογικό σφαγείο, αν και ήταν οµοϊδεάτης τους. Οι του ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάλαβαν (ή έκαναν πως δεν κατάλαβαν) τη βαθιά ιδεολογική φύση του λεγόµενου «Ευρωπαϊκού Οικοδοµήµατος» από την αρχή, αλλά πολύ πιο βίαια από τη δεκαετία 1986-1995 (Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, Συνθήκη του Μάαστριχτ, Παγκόσµιος Οργανισµός Εµπορίου). Αυτό που ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως και όλα τα σοσιαλδηµοκρατικά κόµµατα, έδειξε να αγνοεί είναι ότι οποιαδήποτε αριστερή πολιτική, ακόµα και αν ήταν εξαιρετικά µετριοπαθής, είναι πλέον αδιανόητη σε αυτό το πλαίσιο. Και ότι αυτό το πλαίσιο σχεδιάστηκε ειδικά για αυτό το λόγο. Και είναι πια αµετάκλητο. Πριν και µετά την εκλογική νίκη του 2015, έγραφα και έλεγα ότι εάν οι ηγέτες του ΣΥΡΙΖΑ πίστευαν σε αυτά τα οποία διακήρυτταν θα πέσουν σε τοίχο. Γιατί η θέση της ΕΕ δεν ήταν λογική (όπως επιβεβαιώθηκε από τον πρώην υπουργό Οικονοµικών Βαρουφάκη στη µαρτυρία του για τις «διαπραγµατεύσεις» της Ευρωοµάδας), αλλά ιδεολογική. Ως εκ τούτου, το αφήγηµα του ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν δικαιολογηµένο µόνο εάν η πρόσβαση στην εξουσία που παρείχε ήταν ένα πρώτο βήµα, µε στόχο να αποδειχτεί µπροστά στο λαό-σε µια χώρα όπου ο φόβος των συνεπειών της εξόδου από το ευρώ ήταν ακόµα ισχυρός- ότι καµία λογική λύση δεν ήταν εφικτή µέσα στην ευρωζώνη και στη συνέχεια να του ζητηθεί να αποφασίσει εάν προτιµά την παραµονή και την συνέχιση των ίδιων πολιτικών ή την αλλαγή πολιτικής και την έξοδο. Και πιστέψαµε κάποιοι ότι, µε την ανακοίνωση του δηµοψηφίσµατος τον Ιούλιο του 2015, αυτή ήταν η στρατηγική της κυβέρνησης - µέχρι που πρόδωσε σχεδόν αµέσως την εντολή που είχε ζητήσει και είχε λάβει. Υπάρχει και µια τρίτη επιλογή για την εξήγηση του αφηγήµατος του ΣΥΡΙΖΑ: ήταν το προκάλυµµα ενός καιροσκοπισµού -σε επίπεδο µιας µικρής οµάδας ανώτερων στελεχών ή ενός µέρους του κόµµατος- του οποίου στόχος ήταν η είσοδος στο δικοµµατικό πολιτικό σύστηµα που απέτυχε και καταρρέει- αυτό της Νέας Δηµοκρατίας και τού ΠΑΣΟΚ, που εναλλάσσονταν στην διακυβέρνηση από την αποκατάσταση της δηµοκρατίας το 1974- και στη συνέχεια η παραµονή στην εξουσία µε κάθε τίµηµα. Πόσα ακριβώς µέτρα αντίθετα προς τις εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ πάρθηκαν από τη δεύτερη κυβέρνηση Τσίπρα; Η παράδοση δεν είναι ποτέ µια µεµονωµένη πράξη, είναι πάντα η αρχή µιας ατέλειωτης σειράς διοµολογήσεων. Μέχρι το φθινόπωρο του 2016 οι διοµολογήσεις αυτές δικαιολογούνταν ως αντάλλαγμαµα µιας επερχόµενης ελάφρυνσης του χρέους - παραπλανητική άποψη, δεδοµένου ότι η γερµανική άρνηση µιας τέτοιας ελάφρυνσης ήταν εξίσου βέβαιη όσο η άρνηση κάθε «βιώσιµης λύσης» το 2015, πόσο µάλλον που η καγκελάριος Μέρκελ, πιεζόµενη από τα δεξιά, αδυνατούσε να προβεί, ιδιαίτερα σε προεκλογική περίοδο, στην παραµικρή παραχώρηση. Όπως ήταν αναµενόµενο, η διαπραγµάτευση για το χρέος είχε σαν αποτέλεσµα µόνο κάποιες επουσιώδεις παραχωρήσεις υπό µορφή µέτρων, που σε καµιά περίπτωση δεν µπορούσαν να επιτρέψουν την ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας. Τα µέτρα αυτά εξάλλου ανεστάλησαν άµεσα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν ο Τσίπρας ανακοίνωσε τον Δεκέµβριο του 2016 κάποια «χριστουγεννιάτικα δώρα» προς τους φτωχότερους, έστω και συµβολικά, αποδεικνύοντας ότι η Ελλάδα ήταν πλέον- όπως ονοµαζόταν κατά τον δέκατο ένατο αιώνα τα κράτη που τυπικά ήταν ανεξάρτητα, αλλά βρίσκονταν υπό τον ασφυκτικό έλεγχο των Δυτικοευρωπαίων πιστωτών τους - «αποικία χωρίς σηµαία». Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι συζητήσεις των τελευταίων εβδοµάδων θα µπορούσαν να οδηγήσουν µόνο στο αποτέλεσµα που οδήγησαν. Από καιρό ήταν γνωστό ότι το ΔΝΤ δεν θα έπρεπε να συµµετέχει στα ελληνικά «πακέτα διάσωσης», επειδή αυτά έχουν σχεδιαστεί για να κρατούν την Ελλάδα σε κατάσταση εξάρτησης και να επιδεινώνουν την ζωή των Ελλήνων. Για να συµµετάσχει στη «διάσωση», το Ταµείο είχε στην πραγµατικότητα παραβιάσει τους δικούς του κανόνες, ενώ ταυτόχρονα είχε αγνοήσει αναλύσεις στελεχών του που κατέληγαν στο συµπέρασµα ότι οι υφεσιακές επιπτώσεις των πολιτικών που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα είχαν µαζικά υποτιµηθεί και ότι οι πολιτικές που εφαρµόζονταν θα αποτύγχαναν χωρίς πραγµατική αναδιάρθρωση του χρέους που θα το έκανε βιώσιµο - αναδιάρθρωση την οποία η γερµανική κυβέρνηση σταθερά αρνείται. Και φαίνεται ότι, στο όνοµα της εκλογικής ηρεµίας της Μέρκελ, το ΔΝΤ είναι και πάλι έτοιµο να δεχτεί αυτό που θα έπρεπε να αρνηθεί σύµφωνα µε τις αρχές του, την απουσία δηλαδή της αναδιάρθρωσης που θα οδηγήσει µια ακόµα φορά και κατά τρόπο απαράδεκτο στην απαίτηση λήψης περαιτέρω υφεσιακών µέτρων τα οποία θα επιδεινώσουν ακόµα περισσότερο την κατάσταση. Έτσι λοιπόν η πορεία προς την άβυσσο θα συνεχιστεί. Με «δοµικές µεταρρυθµίσεις», χαµηλότερες συντάξεις (λόγω της µαζικής ανεργίας, ολόκληρες οικογένειες έχουν τη σύνταξη του παππού ως το µόνο τακτικό εισόδηµα), ακόµη µεγαλύτερη καταστροφή του κοινωνικού κράτους και ρευστοποιήσεις της όποιας εθνικής περιουσίας έχει αποµείνει. ,b>Στο µεταξύ στη Βουλή, ο πρωθυπουργός Τσίπρας παρουσίασε τη νέα αυτή συνθηκολόγηση ως «έντιµο συµβιβασµό» µε σκοπό την «υπέρβαση της λιτότητας», τη «λήξη των προγραµµάτων βοήθειας» και «την έξοδο από την κρίση». Φυσικά συµβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Μια τέτοια αντιστροφή του πολιτικού λόγου αναδεικνύει πλέον σαν κεντρικό ζήτηµα της Ελλάδας την ίδια την δηµοκρατία. Ήδη, η επιβολή των τριών µνηµονίων υπήρξε άρνηση του νοµοθετικού δικαιώµατος του Κοινοβουλίου, του θεµελίου της αντιπροσωπευτικής δηµοκρατίας, που είναι µια από τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ. Στη συνέχεια, µετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, τον Ιανουάριο του 2015 ο Jean-Claude Juncker δήλωσε ότι δεν µπορεί να υπάρξει δηµοκρατική επιλογή αντίθετη στις ευρωπαϊκές συνθήκες. Σήµερα, ο ίδιος Πρόεδρος της Επιτροπής απαντά µε επιστολή του προς δύο Έλληνες ευρωβουλευτές - οι οποίοι επικαλέστηκαν της ίδιες τις αρχές της ΕΕ για την αποκατάσταση των συλλογικών συµβάσεων που καταργήθηκαν από τα µνηµόνια - ότι «τα µέτρα που συµφωνήθηκαν στο πλαίσιο ένα προγράµµατος προσαρµογής δεν πρέπει απαραιτήτως να συµµορφώνονται µε το ευρωπαϊκό κεκτηµένο» και ότι «όταν τα µέτρα έχουν συµφωνηθεί στο πλαίσιο προγράµµατος προσαρµογής, η Ελλάδα δεν υποχρεούται να εφαρµόζει την ευρωπαϊκή νοµοθεσία και ως εκ τούτου, ο Χάρτης των θεµελιωδών δικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν ισχύει στα ελληνικά µέτρα». Με άλλα λόγια, η ΕΕ έχει την εξουσία στην Ελλάδα, να παραβιάζει τις αρχές στις οποίες ισχυρίζεται ότι βασίζεται. Σε αυτές τις συνθήκες τι αποµένει από τα θεµελιώδη οικονοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα που διασφαλίζονται από το Σύνταγµα της 9 Ιουνίου του 1975; που είναι η αξιοπιστία του ΣΥΡΙΖΑ, του οποίου ολόκληρη η προεκλογική εκστρατεία για τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 επικεντρώθηκε στην επιθυµία να αποκατασταθεί η αξιοπρέπεια του ελληνικού λαού, µε τον Τσίπρα να ανακοινώνει το ίδιο βράδυ της νίκης ότι η κυβέρνησή του θα είναι «κάθε λέξη του Συντάγµατος»; Τι θα αποµείνει στην Ελλάδα από το κράτος δικαίου που η ΕΕ ισχυρίζεται ότι περιλαµβάνεται στις ιδρυτικές αρχές της και η ίδια καταστρέφει στη χώρα συνεχώς από το 2010; Ποια είναι πλέον η αξιοπιστία των δηµοκρατικών µηχανισµών - κενών περιεχοµένου από την ίδια την ΕΕ - και η αξιοπιστία του λόγου των πολιτικών κοµµάτων; Γνωρίζουµε ότι µετά το 2009, το ΠΑΣΟΚ, το οποίο από το 1980 συγκέντρωνε περίπου το 40% των ψήφων υποχώρησε κάτω από το 10% και η ΝΔ, της οποίας η εκλογική επιρροή ήταν στα ίδια περίπου επίπεδα, έπεσε στο 18, 85% το Μάιο 2012 για να σταθεροποιηθεί µεταξύ 27,8% και 29,7% στις επόµενες τρεις εκλογές (Ιούνιος του 2012, Ιανουάριος και Σεπτέµβριος 2015). Ενώ πολλοί Έλληνες πιστεύουν ότι η κυβέρνηση Τσίπρα έχει τελειώσει και οι νέες εκλογές θα διεξαχθούν λίγο - πολύ σύντοµα, οι δηµοσκοπήσεις δίνουν τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ στα επίπεδα των προηγούµενων εκλογών (κάτω από 30% για τη ΝΔ , περίπου 6% για το ΠΑΣΟΚ). Η ΝΔ έχει πλέον επικεφαλής τον Κυριάκο Μητσοτάκη, γόνο µιας από τις πιο χαρακτηριστικές οικογένειες του παλιού συστήµατος πατρωνίας, ο οποίος διαφηµίζει ότι η καλή σχέση του µε τη Γερµανία θα του επιτρέψει να πάρει από το Βερολίνο αυτό που δεν µπόρεσαν οι προκάτοχοι του, ιδέα η οποία, δεδοµένης της κατάστασης της ελληνικής κοινής γνώµης και της έντονης δυσαρέσκειας απέναντι στη Γερµανία είναι δίκοπο µαχαίρι. Επιπλέον αυτός ο ηγέτης, µε δηµοτικότητα ήδη χαµηλή για αρχηγό κύριο υποψήφιο της αντιπολίτευσης για τη θέση του πρωθυπουργού, έχει κατηγορηθεί για φερόµενη συµµετοχή του στο µεγαλύτερο σκάνδαλο διαφθοράς που γνωρίσει ποτέ η Ελλάδα - το σκάνδαλο της γερµανική Siemens. Αυτό δείχνει πόσο το µέγεθος της ανυποληψίας του ΣΥΡΙΖΑ-που πήρε 16,8% τον Ιούνιο του 2012, το 36,3% τον Ιανουάριο του 2015 το 35,4% το Σεπτέµβριο και θα καταλήξει περίπου στο 15% στις προσεχείς εκλογές-δεν έχει ωφελήσει τους σχηµατισµούς του παλαιού συστήµατος. Οι δηµοσκοπήσεις δείχνουν επίσης ότι δεν θα µπει στη Βουλή το φιλοευρωπαϊκό κεντρώο κόµµα Ποτάµι, στόχος δηµιουργίας του οποίου, όπως οι Ciudadanos στην Ισπανία και ο Macron στη Γαλλία, ήταν να λειτουργήσει σαν «έξοδος κινδύνου» για τις κουρασµένες από τα παραδοσιακά κόµµατα πλειοψηφίες, εµφανιζόµενο σαν υποστηρικτής της καινοτοµίας και της νεωτερικότητας. Την ίδια τύχη φαίνεται ότι θα έχουν τόσο η Ένωση Κεντρώων, που µπήκε στην Βουλή για πρώτη φορά τον Σεπτέµβριο του 2015, όσο και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, που προήλθαν από τη διάσπαση της ΝΔ µε σηµαία την εθνική κυριαρχία, όµως στο δρόµο συνεργάστηκαν µε το ΣΥΡΙΖΑ και έγιναν αποδέκτες της απόρριψης της κυβερνητικής πολιτικής. Στην παρούσα κατάσταση, µόνο οι νεοναζί της Χρυσής Αυγής (σύµφωνα µε τους ισχυρισµούς τους υποστηρικτές της εξόδου από το ευρώ και την ΕΕ) και το ορθόδοξο κοµουνιστικό ΚΚΕ (διάκειται ευνοϊκά στην έξοδο από το ευρώ και την «απεµπλοκή» από την ΕΕ) δείχνουν ότι µπορούν να πάρουν κάποιο µερίδιο της ψήφου των δυσαρεστηµένων -όµως και τα δύο αυτά κόµµατα φαίνονται να παραµένουν σε ποσοστά κάτω του 10%. Τέλος, οι διάφοροι σχηµατισµοί που βρίσκονται στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ - Το EΠAM, το οποίο υποστηρίζει από την ίδρυση του την έξοδο από το ευρώ, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, αντί-καπιταλιστική και ελευθεριακή αριστερά, η Λαϊκή Ενότητα, που προέκυψε από την αποχώρηση της αριστερής πτέρυγας του ΣΥΡΙΖΑ, και η Πλεύση Ελευθερίας, της πρώην Προέδρου του Κοινοβουλίου Ζωής Κωνσταντοπούλου που αποχώρησε από τον ΣΥΡΙΖΑ µετά την παράδοση τον Ιούλιο του 2015 - αποδέχονται πλέον όλοι, περισσότερο ή λιγότερο ανοιχτά, την ανάγκη, πριν ή µετά από µια διαπραγµάτευση, εξόδου από το ευρώ, ακόµη και την ΕΕ. Αλλά αυτοί οι σχηµατισµοί δεν µπορούν να συγκροτήσουν προς το παρόν ένα κοινό µέτωπο και κανένας από αυτούς δεν φαίνεται να µπορεί µόνος του να αποκτήσει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Σε ένα τέτοιο πολιτικό τοπίο, που µαστίζεται από την σκληρότητα των Ευρωπαϊκών απαιτήσεων και την αποκήρυξη του ΣΥΡΙΖΑ, πολλοί Έλληνες πιστεύουν ότι αν γίνουν εκλογές, δεν θα χρησιμεύσουν σε τίποτα. Θα είναι οι έβδομες από το 2007, ενώ καμία Βουλή δεν έφτασε µέχρι το τέλος της θητείας της: αυτό δείχνει πώς οι ευρωπαϊκές πολιτικές έχουν καταστήσει τη χώρα ακυβέρνητη. Οι δηµοσκοπήσεις συµφωνούν ότι ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ µπορεί να µην έχουν την αναγκαία δύναµη να ξανασχηµατίσουν τον συνασπισµό που κυβερνούσε τη χώρα µεταξύ 2011 και 2015 (απαιτείται περίπου το 40% των ψήφων για την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή). Δεν αποκλείεται βέβαια ο πραγµατικός σκοπός του Τσίπρα να είναι ένας αριθµός εδρών στην επόµενη Βουλή, τέτοιος που να τον κάνει αναγκαίο εταίρο για τη συγκρότηση κάποιου τύπου «µεγάλου συνασπισµού», µια ιδέα που εξαπλώνεται στην Ευρώπη, καθώς η απόρριψη από τους λαούς, των πολιτικών που προκαλούνται από τη συµµετοχή στο ευρώ και την ΕΕ µειώνει το εκλογικό ακροατήριο των παραδοσιακών κυβερνητικών κοµµάτων. Αν σήµερα προσθέσουµε την πρόθεση ψήφου προς κάποιο από τα τρία κόµµατα που έχουν κυβερνήσει την Ελλάδα από το 1974, µπορούµε µετά βίας να φτάσουµε στο 50% του εκλογικού σώµατος! Και πως θα ήταν βιώσιµος ένας τέτοιος συνασπισµός, δεδοµένου ότι ούτως ή άλλως, θα συνεχίσει την ίδια πολιτική; Θα ήταν, πάνω απ όλα, ο καλύτερος τρόπος για να καταστεί δυνατή η εκλογική άνοδος της Χρυσής Αυγής. Όσο για την αποχή, η οποία έφτασε το 43,5% το Σεπτέµβριο του 2015 σε µια χώρα όπου η ψηφοφορία είναι υποχρεωτική και όπου η συµµετοχή έφτανε παραδοσιακά περίπου το 80%, θα είναι το καλύτερο βαρόµετρο της ανυποληψίας, όχι για αυτό ή εκείνο το κόµµα, αλλά για την ίδια τη δηµοκρατία. Πάντως στην ελληνική πραγµατικότητα, η ψυχική και µερικές φορές σωµατική εξάντληση µαζί µε την απόρριψη οποιουδήποτε πολιτικού λόγου είναι αισθητή σε πολλούς. Ως εκ τούτου, οι προοπτικές είναι ιδιαίτερα δυσοίωνες. Η αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ στην πραγµατικότητα κατέστρεψε και ίσως για µεγάλο χρονικό διάστηµα, την ιδέα ότι µια εναλλακτική πρόταση µπορεί να είναι κάτι άλλο από απάτη, µε σκοπό τη συνέχιση µιας πολιτικής που καθορίζεται αλλού και έξω από κάθε δηµοκρατικό έλεγχο. Πάντως η κοινωνική διαµαρτυρία δεν έχει σβήσει, όµως τα µεγέθη της κινητοποίησης είναι πολύ µικρότερα από τα υψηλά του 2010. Αν και οι απεργίες και οι διαδηλώσεις είναι µόνιµο φαινόµενο, είναι κλαδικές, δεν είναι ενωτικές και δεν συγκλίνουν(ακόµα;) στη δηµιουργία ενός ισχυρού λαϊκού κινήµατος ικανού να ανατρέψει το καθεστώς, όπως στην περίπτωση της Αργεντινής, σε παρόµοιες οικονοµικές και πολιτικές συνθήκες το 2001 -σηµειώστε ότι από την αρχή της κρίσης, η εικόνα ενός ελικοπτέρου που πετά πάνω από τη Βουλή των Ελλήνων, σε συσχέτιση µε αυτό που αποµάκρυνε τον τότε Πρόεδρο de la Rua από την Casa Rosada, είναι ένα κλασικό εικονογράφηµα των διαδηλωτών. Ο στρατός -αν και από την ανεξαρτησία της χώρας είχε αναµειχθεί επανειληµµένα στην πολιτική- είτε µε ακροδεξιά πραξικοπήµατα (το πιο γνωστό αυτό των συνταγµαταρχών το 1967) είτε ακόµη και µε παρεµβάσεις εκσυγχρονιστών αξιωµατικών (το 1909 το πραξικόπηµα στο Γουδί εγκαινίασε µια από τις πιο µακρές περιόδους εκσυγχρονισµού και εκδηµοκρατισµού στην ιστορία της χώρας)- έχει αποπολιτικοποιηθεί από την επιστροφή της δηµοκρατίας, το 1974. Οµως, µπορούµε να αποκλείσουµε ότι, αν ο Ερντογάν δηλητηριάσει και άλλο την κατάσταση στο Αιγαίο, -σε µια κλασική στρατηγική αυταρχικών καθεστώτων για την αντιµετώπιση εσωτερικών προβληµάτων- µέρος του στρατού µπορεί να θεωρήσει ότι οι διαδοχικές κυβερνήσεις, οι οποίες αποδέχθηκαν το ζουρλοµανδύα που επιβλήθηκε από την ΕΕ, έθεσαν σε κίνδυνο τα ανώτατα συµφέροντα του έθνους; σε κάθε περίπτωση είναι βέβαιο ότι η αποδυνάµωση της δηµοκρατίας από την ΕΕ ανοίγει χώρο σε πιθανές εξελίξεις που φαίνονταν να έχουν ξεχαστεί στο παρελθόν. Μια άλλη πιθανότητα προκύπτει από τον ερχοµό στην εξουσία του νέου Αµερικανού πρόεδρου και την τελευταία ψευδο-διαπραγµάτευση για την περαιτέρω συµµετοχή του ΔΝΤ στη διαδικασία κηδεµονίας της Ελλάδας που ονοµάζεται «σχέδιο διάσωσης», η οποία έδωσε την ευκαιρία στον Γερµανό υπουργό Οικονοµικών Σόιµπλε να απειλήσει την Ελλάδα µε ένα υποχρεωτικό grexit. Στο Bloomberg, ο οικονοµολόγος Ted Malloch, υποψήφιος για να εκπροσωπήσει τις Ηνωµένες Πολιτείες στην ΕΕ (κάτι που τελικά δεν έγινε, µετά τις αντιδράσεις των ευρωπαίων), δήλωσε στις 5 Φεβρουαρίου ότι η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να συνεχίσει να υποφέρει από οικονοµική στασιµότητα προσθέτοντας: «εγώ δεν θα µιλήσω για τους Έλληνες, όµως, σαν οικονοµολόγος λέω ότι υπάρχουν πολύ σοβαροί λόγοι για την Ελλάδα να εγκαταλείψει το ευρώ» κάτι το οποίο θα πρέπει, σύµφωνα με τον ίδιο, να συνοδεύεται από ένα σχέδιο στήριξης. Τα παραπάνω ειπώθηκαν µετά τη συνέντευξη του Τραµπ στους Times (16 Ιανουαρίου), µε την οποία εκφράστηκε υπέρ της άµεσης σύναψης διµερούς εµπορικής συµφωνίας µε το Ηνωµένο Βασίλειο και παροχής αµερικανικής βοήθειας προς τις χώρες που επιλέγουν να αποχωρήσουν από την ΕΕ και έτσι η δήλωση του Malloch έγινε θέµα στην Αθήνα. Πρέπει να θυµόµαστε πως κάποιες από τις «πολιτικές ελίτ» της Ελλάδας, ανεξάρτητα από την κοµµατική τους τοποθέτηση - συµπεριλαµβανοµένων και µελών της ηγετικής οµάδας του ΣΥΡΙΖΑ και της σηµερινής κυβέρνησης - συνδέονται στενά µε τις Ηνωµένες Πολιτείες, όπου πολλοί Έλληνες πολιτικοί (που µερικές φορές µιλούν καλύτερα αγγλικά από τη µητρική τους γλώσσα) έχουν εκπαιδευτεί και έχουν περάσει το σύνολο ή µέρος της επαγγελµατικής τους ζωής. Σε αυτή την προοπτική θα πρέπει, όπως σηµειώνει στο πολύτιµο µπλογκ του, ο ιστορικός και εθνολόγος Παναγιώτης Γρηγορίου, να εντάξουµε και τις πρόσφατα όλο και πιο επίµονες φήµες σχετικά µε την επιστροφή στη δραχµή - µια δραχµή που υποστηρίζεται από το δολάριο. Για τον παρατηρητή της ελληνικής πολιτικής, δεν θα ήταν έκπληξη να δούµε κάποιες από τις ελίτ, που βρίσκονται στο αδιέξοδο του γερµανικού ευρώ και όντας συνηθισµένες να είναι οι ιµάντες µετάδοσης της ξένης κυριαρχίας, να προτιµήσουν την αλλαγή της άκαµπτης και όλο και πιο αντιλαϊκής ευρώ-γερµανικής κηδεµονίας µε την επιστροφή στην αµερικανική κηδεµονία που αναµένεται λιγότερο περιοριστική - σε µια εποχή που, για τις Ηνωµένες Πολιτείες, η γεωστρατηγική σηµασία της Ελλάδας ( και ως εκ τούτου το ενδιαφέρον) θα µπορούσε να επανεκτιµηθεί, αφού το Ισλαµικό-αυταρχικό καθεστώς Ερντογάν γίνεται ολοένα και πιο απρόβλεπτο. Στην Ελλάδα, σε κάθε περίπτωση, η γοητεία του ευρώ φαίνεται τώρα πια να έχει περάσει: για πρώτη φορά, σε µια δηµοσκόπηση το 54,8% (ή 29,6% των ψηφοφόρων της ΝΔ και 66,2% του ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές), είναι υπέρ, αν όχι της έξοδου από το ευρώ, καταρχήν, τουλάχιστον της απόρριψης των νέων µέτρων που απαιτούνται από τους πιστωτές, ακόµα και αν αυτό θα οδηγήσει σε έξοδο από το ευρώ και επιστροφή στη δραχµή, ενώ το 32,2% των ερωτηθέντων είναι υπέρ της παραµονής µε κάθε κόστος στο ευρώ. Για όσους, όπως εγώ, πιστεύουν από την αρχή της «ελληνικής κρίσης» πως το ευρώ ήταν η κύρια αιτία της, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώµης, που φαίνεται να αντανακλά αυτή η έρευνα, είναι ίσως ένας λόγος για να ελπίζουµε ότι οι Έλληνες θα βρουν επιτέλους µια λύση στο σηµερινό τριπλό αδιέξοδο. Παρόλα αυτά, ο χρόνος που χάνεται δεν γυρίζει πίσω, και η έξοδος - αναπόφευκτη - θα είναι πιο δύσκολη σήµερα από ότι ήταν το 2010, το 2012 ή το 2015, επειδή όλα αυτά τα χρόνια το παραγωγικό δυναµικό - και ως εκ τούτου η δυνατότητα ανάκαµψης - δεν έχει πάψει να συρρικνώνεται. Για τους ίδιους λόγους, η έξοδος αυτή θα είναι πιο δύσκολη αύριο από ότι σήµερα και θα θα είναι ακόµα πιο δύσκολη αν γίνει αναγκαστικά ή επιβληθεί από ότι αν γίνει προετοιµασµένα και µελετηµένα. * Ο Σταύρος Λάβδας είναι μηχανικός, με σπουδές στα χρηματοοικονομικά και πολυετή εμπειρία στις διεθνείς αγορές χρήματος. Εισηγητής σε συζήτηση στο στέκι της «Δράσης» με θέμα «Η Κρίση του 2008 (όσο πιο απλά γίνεται)» τον Νοέμβριο του 2016 και πριν λίγες εβδομάδες, στην εκδήλωση - συζήτηση της "Δράσης" με θέμα «Ελλάδα και Χρέος», από την οποία εκκρεμεί απομαγνητοφωνημένη η εισήγηση. ** Στην ιστοσελίδα της «Δράσης» έχουν επίσης δημοσιευθεί τα εξής ενδιαφέροντα κείμενα σε πρωτότυπη μετάφραση του Σταύρου Λάβδα από τα γαλλικά: Η πολιτική των άδειων ταμείων. Άρθρο-Μελέτη του Sebastien Guex (2004). http://www.drasivrilissia.gr/themata/parousiash.aspx?sxID=3130 Τρόποι εφαρμογής των αντιλαϊκών πολιτικών λιτότητας. Tου Ερικ Τουσέν. http://www.drasivrilissia.gr/themata/parousiash.aspx?sxID=3110