Μια συνέντευξη της Monique Pinçon-Charlot σε απόδοση Σ. Λάβδα

Ακόμη ένα πρωτότυπο κείμενο -για πρώτη φορά στα ελληνικά- στην ιστοσελίδα μας. Πρόκειται για αποσπάσµατα από πρόσφατη συνέντευξη της Monique Pinçon-Charlot* (12/5/17) στην ιστοσελίδα Le Comptoir µε την ευκαιρία της έκδοσης του νέου βιβλίου των Pinçon "Τα Αρπακτικά στην Εξουσία". Απόδοση από τα γαλλικά Σταύρος Λάβδας. (σηµ.µτφ: όπου η Pinçon χρησιµοποιεί πρώτο πληθυντικό, µιλάει για λογαριασµό και του συζύγου της) Le Comptoir: Στο τελευταίο βιβλίο σας, "Aρπακτικά στην εξουσία", επιτίθεσθε στην «ενιαία σκέψη», µια έκφραση που δεν είναι καθόλου σαφής, επειδή χρησιµοποιείται από όλο το κοινωνικοπολιτικό φάσµα. Εσείς πως θα ορίζατε την «ενιαία σκέψη»; Monique Pinçon-Charlot: Σήµερα, σύµφωνα µε την αντίληψη της ολιγαρχίας, τα κόµµατα είναι νεκρά και δεν υπάρχει πια ούτε αριστερά, ούτε δεξιά. Όταν χρησιµοποιούµε λοιπόν την έκφραση «ενιαία σκέψη», στην πράξη αναφερόµαστε στο γεγονός ότι η νεοφιλελεύθερη σκέψη έχει γίνει δεύτερη φύση. Έγινε το πραγµατικό, κάτι που δεν µπορεί να αµφισβητηθεί. Ο νεοφιλελευθερισµός µπορεί να βελτιωθεί, να τροποποιηθεί προς το χειρότερο, αλλά δεν µπορεί να επικριθεί. Ζούµε όλοι µας σε έναν ολιγαρχικό ολοκληρωτισµό και αυτό µε κάνει πάντα να ανατρέχω στο µυθιστόρηµα του Όργουελ, το 1984, µε τον Big Brother επικεφαλής ενός ενιαίου κόµµατος. Le Comptoir: Σκιαγραφείτε λοιπόν τη µεγαλοαστική τάξη και τα δίκτυα στην υπηρεσία της ως «αρπακτικά». Μήπως αυτό σηµαίνει ότι όσο πλουσιότερος είναι κάποιος, τόσο πιο πολύ είναι και µισάνθρωπος; Οι µεγαλοαστοί ονειρεύονται ακόµα ότι είναι η «φυλή των εκλεκτών», κάτι σαν αριστοκρατία; Monique Pinçon-Charlot: Υπάρχει στη χώρα µας µια παράδοση που χρονολογείται από τότε που φτιάχτηκε η τάξη των ευγενών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο µύθος των γαλαζοαίµατων. Οι ευγενείς ήταν κοντά στο βασιλιά και το δέρµα τους έπρεπε να είναι αρκετά λευκό ώστε οι γαλάζιες φλέβες τους να είναι ορατές. Κατά κάποιο τρόπο ξαναβρίσκουµε εδώ την ιδέα ότι η κοινωνική αριστεία πρέπει να περάσει από τη φυλή, από κάτι που έχει να κάνει µε την σωµατική τελειότητα, σύµφωνα µε συγκεκριµένα κριτήρια. Μετά την Επανάσταση, η αριστοκρατία αυτή του αίµατος µετατράπηκε σε µπουρζουαζία και αριστοκρατία του κράτους. Με τη σειρά της, η αστική τάξη δηµιούργησε οικογενειακές δυναστείες, µε σκοπό ο πλούτος και τα προνόµια να παραµένουν στις ίδιες οµάδες ανθρώπων από γενιά σε γενιά. Ετσι η ταξική κοινωνία αναπαράγεται. Le Comptoir: Αρα πιστεύετε ότι η ακροδεξιά σκέψη ανάγεται στο καθεστώς της Αριστοκρατίας; Monique Pinçon-Charlot: Απολύτως. Στο µικρό βιβλίο µας “Κοινωνιολογία της αστικής τάξης”, αφιερώσαµε µια σελίδα στο Εθνικό Μέτωπο, στην οποία διαπιστώνουµε ότι πολλοί απόγονοι των ευγενών του παλαιού καθεστώτος έχουν καταλάβει θέσεις ευθύνης στο κόµµα της Le Pen. Le Comptoir: Καλείτε σε επιφυλακή ενάντια στις θεωρίες συνωµοσίας. Τι θα απαντούσατε σε κάποιον που θα σας εγκαλούσε ότι θέλετε να οικοδοµήσετε µια θεωρία συνωµοσίας που βασίζεται στην ιδέα ότι οι πλούσιοι θέλουν να καταστρέψουν τους όµοιους τους; Monique Pinçon-Charlot: Σήµερα, οι ολιγαρχικοί (Mακρόν, Φιγιόν, Βαλς και άλλοι) χρησιµοποιούν παραπλανητικές λέξεις που εµποδίζουν την ανάπτυξη της σκέψης, όπως «λαϊκισµός», «σύστηµα» ή «θεωρία συνωµοσίας». Δεν γίνεται πια ανάλυση της κοινωνίας µε βάση τις ταξικές σχέσεις. Οι µέτοχοι γεµίζουν τις τσέπες τους και συµπεριφέρονται στους µισθωτούς και τους ανέργους σαν να είναι άψυχα µέσα παραγωγής, που η χρήση τους προσαρµόζεται στις εκάστοτε επιχειρησιακές ανάγκες. Η κατάσταση πηγαίνει πάντα προς ότι είναι λιγότερο κοινωνικό, οι µικροί πλήττονται συστηµατικά, θεωρούνται ανάξιοι σεβασµού, πιο ασήµαντοι και από το τίποτα. Αν αυτό συνεχιστεί, σύντοµα θα φτάσουµε και στο µηδενικό µισθό! Ο λαός είναι υποδουλωµένος, εξανδραποδισµένος χωρίς να το ξέρει. Φυσικά, κάνουν τα πάντα για να του το κρύψουν. Παράλληλα, το Εθνικό Μέτωπο εκφέρει λόγο τέτοιο, ώστε να συγκεντρώνει στις τάξεις του τις φωνές διαμαρτυρίας. Όσον αφορά τις θεωρίες συνωµοσίας, δεν χρειαζόµαστε θεωρία συνωµοσίας, αφού οι κοινωνιολογικές µελέτες µας δείχνουν ότι βρισκόµαστε αντιµέτωποι µε µια ισχυρή τάξη, που κινητοποιείται σε όλους τους χώρους και ανά πάσα στιγµή για να υπερασπιστεί τα συµφέροντά της. Αυτή η κοινωνική τάξη -µε τη µαρξιστική έννοια του όρου- δεν χρειάζεται καν έναν ηγέτη, επειδή κάθε µέλος εκπροσωπεί τα συµφέροντα της τάξης του. Le Comptoir: Εννοείτε ότι η µεγαλοαστική τάξη εκπαιδεύει κατάλληλα τα µέλη της; Monique Pinçon-Charlot: Ακριβώς. Πάρτι για τους νέους, ιδιωτικές λέσχες για τους ενήλικες, άτυπα όργανα όπως η Μπίλντεµπεργκ, θεσµικά φόρουµ συντονισµού όπως το Νταβός ... Βρισκόµαστε αντιµέτωποι µε µια κινητοποιηµένη κοινωνική τάξη που δεν συνωµοτεί, αλλά υπερασπίζεται τα συµφέροντά της. Δεν υπάρχει καµία µαύρη τρύπα ή αδιαφανής περιοχή. Όλα είναι διαθέσιµα στο διαδίκτυο, όταν ξέρεις που να ψάξεις. Εναπόκειται στο λαό, τους διανοούµενους, τους δηµοσιογράφους και τους εκπαιδευτικούς να κάνουν τη δουλειά! Οποιος ψάχνει, γνωρίζει πολύ καλά ότι όλα αυτά είναι δηµόσια, ορατά, αλλά λίγοι συµµετέχουν σε αυτή την «ολιγαρχική επαγρύπνηση», όπως µας αρέσει να την αποκαλούµε. Ακόµα περισσότερο, στις λαϊκές τάξεις διαπιστώνουµε µια µορφή ακραίας κοινωνικής συστολής, ένα φόβο να σταθούν απέναντι στο ισχυρό. Le Comptoir: Είναι αναµφισβήτητο γεγονός: οι πλούσιοι δεν θέλουν να πληρώνουν φόρους. Αντίθετα τους αρέσει να το παίζουν φιλάνθρωποι, να παίρνουν λάµψη µέσα από δωρεές, να οικοδοµούν ένα χρυσό θρύλο όπως κάνει ο Bernard Arnault µε τα µουσεία. Πιστεύετε ότι σχεδιάζουν να αντικαταστήσουν τις δηµόσιες υπηρεσίες στην πολιτιστική αποστολή τους; Monique Pinçon-Charlot: Δεν είναι ότι οι πλούσιοι δεν θέλουν να πληρώνουν φόρους, είναι κάτι περισσότερο: αρνούνται. Αρνούνται να συµβάλλουν στην εθνική αλληλεγγύη. Με το να µην πληρώνουν τους φόρους τους, προκαλούν ένα έλλειµµα 80 δις ευρώ στα Κρατικά Ταµεία. Αν οι πλούσιοι πλήρωναν ότι τους αναλογεί, δεν θα υπήρχε δηµόσιο έλλειµµα. Πρέπει να τονιστεί και πάλι, ότι το έλλειµµα δεν είναι κάτι φυσικό που πρέπει να πληρωθεί από τους λαούς. Το έλλειµµα δηµιουργείται σαν όπλο υποδούλωσης των λαών, δεν δηµιουργείται για να αποπληρωθεί. Οι πλούσιοι δεν έχουν σκοπό να επιδείξουν αλληλεγγύη, αλλά χρειάζονται κατά καιρούς να νοµιµοποιούν την ταξική βία µε τις λεγόµενες ευαγείς ή φιλανθρωπικές χορηγίες. Αυτό που πολλοί εκπρόσωποι του λαού δεν γνωρίζουν είναι ότι η χορηγία είναι ένα επιπλέον όπλο που µπορεί να χρησιµοποιηθεί ενάντια στα ταµεία του κράτους, δεδοµένου ότι είναι αφορολόγητη έως 66%. Το Ίδρυµα Louis Vuitton, για παράδειγµα, στήθηκε εν µέρει µε χρήµατα του γαλλικού λαού. Ο ιδιοκτήτης του Bernard Arnault άλλωστε επωφελήθηκε από τη συνενοχή του δήµου του Παρισιού, που του επέτρεψε να εγκαταστήσει το ίδρυµα του µέσα στο δάσος της Βουλώνης, το οποίο είναι δηµόσια περιουσία. Le Comptoir: Οι πλούσιοι έχουν τα πάντα, θα µπορούσε κανείς να φανταστεί ότι θα είναι ευτυχισµένοι. Ωστόσο, δεν θα µπορούσαµε να τους φανταστούµε και σαν δυστυχισµένους, όπως οι χαρακτήρες του µυθιστορήµατος "Τα χλωµά πρόσωπα" της Solange Bied-Charreton; Οι δυστυχίες της µεγαλοαστικής τάξης, είναι κάτι που παρακολουθείτε στις έρευνες σας; Monique Pinçon-Charlot Οι πλούσιοι δεν έχουν ανοσία στα δράµατα και τις ανθρώπινες καταστροφές. Είναι επιρρεπείς σε ατυχήµατα, ασθένειες, ή αυτοκτονίες. Ωστόσο, η κοινωνιολογική προσέγγιση µας, µας υποχρεώνει να πούµε ότι τα περισσότερα µέλη αυτής της κοινωνικής οµάδας είναι απόλυτα ευτυχισµένα. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι γεννιόνται στη καλές γειτονιές, απολαµβάνουν ειδική εκπαίδευση, ζουν µαζί, µε καθρέφτη τους όµοιους τους, χωρίς ποτέ να αντιµετωπίσουν κάποιον διαφορετικό, µε εξαίρεση ενδεχοµένως το οικιακό προσωπικό, κάτι το οποίο ενισχύει το αίσθηµα της ανωτερότητας. Κάθε άτοµο αυτής της κοινωνικής τάξης ζει έχοντας µια αίσθηση ψυχολογικής ασυλίας: ενοχή, τύψεις δεν υπάρχουν. Ως τάξη, αισθάνονται ατιµώρητοι. Το είδαµε πρόσφατα µε τον Φρανσουά Φιγιόν, που διατήρησε την υποψηφιότητά του για την προεδρία, παρά τα σκάνδαλα. Zώντας στον µικρόκοσµο τους, οι πλούσιοι πληρούν τις προϋποθέσεις να ολοκληρώσουν το habitus τους, την έξη τους να είναι κυρίαρχοι. Δεν γνωρίζουν τι είναι απογοήτευση, δεν ξέρουν πως είναι να πρέπει να παρηγορήσεις κάποιον. Ας πούµε ότι αυτά που τους παραχωρήθηκαν κατά τη γέννηση τους τους οδηγούν να εξελιχθούν, να είναι σε θέση να κάνουν αυτό για το οποίο προορίζονται. Κοινωνιολογικά µιλώντας, είναι άνθρωποι χωρίς προβλήµατα. Μέχρι την έκδοση του βιβλίου µας «Ο Πρόεδρος των Πλουσίων» (σηµ. µτφ: Σαρκοζί), η αντιµετώπιση του έργου µας από την πλευρά της µεγαλοαστικής τάξης ήταν θετική. Εκτίµησαν από την αρχή το έργο µας, λέγοντάς µας ότι ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα. Συνειδητοποίησαν ότι ο Pierre Bourdieu (σηµ. µτφ: Γάλλος φιλόσοφος που έχει επηρεάσει το έργο τους και αναφέρεται συχνά στα βιβλία τους), τον οποίον θεωρούσαν απαίσιο αριστεριστή, είχε αναπτύξει µια θεωρία που λειτούργησε άψογα στην τάξη τους. Αναγνώρισαν ότι o Bourdieu είχε ερµηνεύσει θεωρητικά αυτό που οι ίδιοι αισθάνονταν µέσα τους. Και κάτι τελευταίο: Στο πρώτο µας βιβλίο που εκδόθηκε το 1989, εγγυηθήκαµε την ανωνυµία σε ένα αριθµό ανθρώπων που είχαµε συναντήσει στα καλές γειτονιές, αντικαθιστώντας τα ονόµατά τους µε τίτλους ευγένειας που έχουν πάψει να υπάρχουν. Μας κάλεσε λοιπόν ένα µέλος του Jockey Club και µας είπε ότι το βιβλίο µας ήταν υπέροχο, αλλά µας επέκρινε για το γεγονός ότι χρησιµοποιήσαµε, για τον ίδιο και τους φίλους του, απαίσια ονόµατα. Συµφωνούσαν σε όλα, µέχρι και το ζήτηµα του χωροταξικού διαχωρισµού, αλλά ήθελαν να δουν στο βιβλίο τα οικογένεια επώνυµά τους, συµβολικό κεφάλαιο που έχουν στην κατοχή τους! *Η Monique Pinçon-Charlot (1946-) είναι Γαλλίδα κοινωνιολόγος, διευθύντρια ερευνών του τοµέα κοινωνιολογίας του Εθνικού Κέντρου Ερευνών της Γαλλίας (CNRS) µέχρι τη συνταξιοδότηση της (2007) και µετέπειτα ακτιβίστρια. Ειδικεύεται στην Κοινωνιολογία της Μεγαλοαστικής τάξης και έχει στο ενεργητικό της πλήθος δηµοσιεύσεων και βιβλίων, στο σύνολο τους σχεδόν, σε συνεργασία µε το σύζυγο της Michel Pinçon, επίσης κοινωνιολόγo και πρώην διευθυντή του ίδιου τοµέα του CNRS. Και οι δύο τιµήθηκαν το 2014 από το γαλλικό κράτος µε τον τίτλο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιµής (και το σχετικό παράσηµο), για τη µακρόχρονη συνεισφορά τους στην επιστηµονική έρευνα. Πρωτότυπο: https://comptoir.org/2017/05/12/monique-pincon-charlot-nous-sommes-face-a- une-classe-sociale-puissante-et-mobilisee-pour-defendre-ses-interets/ Απόδοση: Σ. Λάβδας Σηµ. µτφ. Ψάχνοντας να βρω αν έχει εκδοθεί κάτι από Pinçon στα Ελληνικά έπεσα πάνω σε ένα δικό τους µικρό παιδικό βιβλίο-κόµικ, µε τίτλο: “Γιατί οι πλούσιοι γίνονται όλο και πλουσιότεροι και οι φτωχοί όλο και φτωχότεροι;”, εκδόσεις Χαραµάδα, Πάτρα 2016. Αξίζει τον κόπο να δείτε µερικά από τα σκίτσα του εδώ: http://www.efsyn.gr/arthro/apla-mathimata-politikis-oikonomias (Εφηµερίδα των Συντακτών)