Του Λάμπη Λαζάνη

Τις τελευταίες εβδομάδες, το προσφυγικό επανέρχεται ορμητικά στην ευρωπαϊκή επικαιρότητα, με ακόμη πιο σκληρό πρόσωπο, χαρακτηριστικό της νέας φάσης διαχείρισής του. Πέρα από τα αυτονόητα, (που κι αυτά επανέρχονται ως λιγότερο αυτονόητα), δηλαδή τις πρώτες βοήθειες (που πρέπει να δίδονται) και τις πρώτες ανάγκες (που κι αυτές πρέπει να καλύπτονται), η φιλανθρωπία του μεταναστευτικού, με όρους πολιτικής, τώρα αρχίζει. Αν δεν είμαστε μόνο συναισθηματικά αλλά και έλλογα πολιτικά όντα, πρέπει να έχουμε επίγνωση πως σε έναν παγκοσμιοποιημένο πλανήτη η πολιτική συνείδηση ή θα είναι παγκόσμια ή θα είναι καταδικασμένη να είναι μια λειψή συνείδηση που, αν εμμένει στην μερικότητά της, παραμένει παλιομοδίτικος τοπικισμός ανάμικτος με επαρχιωτισμό που λοξοκοιτάει το κέντρο ή καταντάει σύγχρονος πολιτικός και πολιτισμικός φαρισαϊσμός. Ο «υπέρ πάντων» τεχνοεπιστημονικός στρατιωτικός και οικονομικός ανταγωνισμός των ισχυρών κρατών και οι διεθνείς θεσμοί και λόμπι που δραστηριοποιούνται στο «συνεργατικό» πλαίσιό του, δεν πτοούνται από το ενδεχόμενο μιας ανεπανόρθωτης «παράπλευρης απώλειας», όπως ενός σακατεμένου βιολογικά και ανθρωπολογικά πλανήτη. Αντιθέτως η διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης με τεχνοκρατικές τελικές λύσεις προφανώς τους φέρνει πιο κοντά στο ολοκληρωτικό στοιχείο τους, ενώ πιθανά να ανοίξει νέες διόδους συνεργασίας αποτρέποντας το ενδεχόμενο μιας καθαρής ήττας στον μεταξύ τους ανταγωνισμό: ίσως κυνικά να υποθέτουν (όπως ο ανεκδιήγητος Dr. Strangelove στην περίπτωση του πυρηνικού ολοκαυτώματος) πως κάποιες φυσικές ρεζέρβες θα απομείνουν (μετά το οικονομικό/οικολογικό ολοκαύτωμα των απροσάρμοστων φτωχών) για τις καπαρώσουν οι ολιγάριθμες ελίτ, όταν θα έχει εκλείψει το πολυάριθμο, προβληματικό και άχρηστο, όπως ήδη ομολογούν, λούμπεν προλεταριάτο τους, δηλαδή σχεδόν το σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού. Το φαινόμενο του σύγχρονου νομαδισμού που μας έρχεται από νότο και ανατολή, αυτή ακριβώς την προδιαγεγραμμένη αποτυχία της διεθνούς πολιτικής επαληθεύει. Αφρικανοί ή Ασιάτες έρχονται από χώρες μη κατοικήσιμες πλέον από εντατική / βιομηχανική εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων ή πολέμους για τη διεκδίκησή τους, από βύθιση κατοικημένων και καλλιεργούμενων εδαφών λόγω ανόδου της στάθμης των θαλασσών κι άλλων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής περιλαμβανομένων και νέων πολέμων για μοίρασμα πόρων, εδαφών ή νερού που πλέον δεν επαρκούν. Επομένως τα «ανθρωπιστικά στρατόπεδα» που μπορούν να εκτείνονται σε ολόκληρες χώρες (όπως η δική μας) ή υποβαθμισμένες περιοχές όπου στοιβάζεται αυτό το πλεονάζον, αχρηστευμένο και συνεχώς διογκούμενο τμήμα της ανθρωπότητας, υπό ασαφές πολιτικό και νομικό στάτους, μας αφορούν όλους, όχι μόνο λόγω ευγενούς και ανυστερόβουλης αλληλεγγύης «προς τον άλλο» αλλά και λόγω μιας κάπως λιγότερο ευγενούς ή ανυστερόβουλης αλληλεγγύης -πλην όμως πολιτικά αναγκαίας- προς τους εαυτούς μας· γιατί και η δική μας ύπαρξη απειλείται από τις ίδιες ακριβώς αιτίες, κι επομένως πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε πώς θα την υπερασπιστούμε προκειμένου να διατηρούμε τη δυνατότητα να προσφέρουμε αυτή τη ρημάδα την ύπαρξη οπωσδήποτε ως «αλληλέγγυα» προς τον άλλο, αλλά και προς τον εαυτό της! Πόσο μάλλον όταν αυτή η άγνοια -αληθής ή προσποιητή- της απειλής από το συγκεκριμένο μοντέλο παγκοσμιοποίησης μας αφορά όλους, σαν διεθνή κοινότητα, καθιστώντας καθένα (πολίτη ή τοπική συλλογικότητα) διπλά ανίκανο για ουσιαστική στάση αλληλεγγύης: καί προς τους εκτός καί προς τους εντός της τοπικής ή εθνικής επικράτειας. Η νότια Ευρώπη αφρικανοποιείται, κι αυτό το αντιλαμβάνονται, περισσότερο από εμάς, οι ίδιοι οι λαθρομετανάστες οι οποίοι μας αντικρύζουν μάλλον σαν χώρα τράνζιτο παρά προορισμού. Βλέπουν την ανεργία, βλέπουν το στρίμωγμα σε στρατόπεδα, βλέπουν εργασιακές συνθήκες Αμαλιάδας και προτιμούν να φύγουν προς τη Δύση όπως, δυστυχώς, φεύγουν και τα παιδιά μας. Μόνο εμείς οι μεγαλύτεροι και εμπειρότεροι δεν τα βλέπουμε, γιατί θέλουμε να πιστεύουμε πως ο ολοκληρωτισμός, φασιστικός ή ναζιστικός, Σταλινικός ή Μαοϊκός έχει περάσει ανεπιστρεπτί και αρνούμαστε να τον αναγνωρίσουμε στο διεθνοποιημένο τεχνικοεπιστημονικό, ψευδοικολογικό και νεοφιλελεύθερο πρόσωπό του. Και το αρνούμαστε γιατί έχουμε βολευτεί στο ψέμα της βιώσιμης ανάπτυξης που δεν είναι παρά ένας αργός, αφανής αλλά προδιαγεγραμμένος θάνατος, μέχρις ολοκλήρωσης του κύκλος εργασιών του γραφείου τελετών. Συνεπώς η αλληλεγγύη προς τον πρόσφυγα, δεν πρέπει να σταματάει στις πρώτες ανάγκες αλλά να επιδιώκει την ανάδειξη των αιτίων του ξεριζωμού του. Από την αρχαιότητα η απομάκρυνση του ατόμου από τον τόπο του και τους συντοπίτες του, η έξωση ή η εξορία, συνιστούσε από μόνη της μορφή εξόντωσης που συχνά γινόταν και σωματική, απώλεια της ζωής. Πιο κοντά σε μας, οι Γερμανοί εβραίοι, πρώτα πείστηκαν από το γερμανικό κράτος, δια μέσου των δικών τους κατά τόπους Εβραϊκών Συμβουλίων, να αποποιηθούν την υπηκοότητά τους και να παραχωρήσουν την περιουσία τους στο Ράιχ που θα αναλάμβανε το κόστος της της μετεγκατάστασής τους στις νέες τους «πατρίδες». Χωρίς την έξωση, η συγκέντρωση σε στρατόπεδα και η εξόντωση θα ήταν πρακτικά αδύνατες. Σήμερα η έξωση, η απόρριψη, η αποξένωση, ενεργούν στην καρδιά της πόλης, έγιναν οι κινητήριες δυνάμεις της. Η Ελλάδα που γνωρίζαμε ή νομίζαμε πως γνωρίζαμε, υποκλίνεται, μας κλείνει σκανδαλιάρικα το ματάκι κι εξαφανίζεται πίσω από την αυλαία. Τί θα βγει για να την αντικαταστήσει δεν γνωρίζουμε και αν θέλει κανείς να ελπίζει, πρέπει να προετοιμάζεται για το χειρότερο. Λάμπης Λαζάνης