του Μπάμπη Δαμουλιάνου - Ευαγγελάτου

Φαντάρος του Υγειονομικού με ειδικότητα βοηθού αιμοδοσίας και ανανήψεως στο ιατρείο του στρατοπέδου της Σύρου, σε ελαφρώς υπερυψωμένη θέση μετά το νότιο άκρο της πρωτεύουσας των Κυκλάδων, αγνάντευα από κει την Ερμούπολη, τον οικισμό της Άνω Σύρου και ένα κομμάτι του κάμπου κατάφυτο από καλάμια. Οφθαλμαπάτη! Τα καλάμια φυτεμένα από τους καλλιεργητές στα σύνορα των μικρών τους ιδιοκτησιών, προστάτευαν τα φυτά από τους ισχυρούς ανέμους και από μακριά έκρυβαν το έδαφος. Όταν φυσούσε φάνταζαν πράσινη θάλασσα κυματισμένη. Κοντά τους μου έκανε εντύπωση η φροντίδα, η επιμέλεια, η νοικοκυρεμένη δουλειά αυτών των ξωμάχων. Κάθε λάκκος για ντοματιά ή αγγουριά π.χ. ήταν ένα μικρό χωμάτινο αρχαίο θέατρο στραμμένο προς το Νότο για να το λούζει ο ήλιος και συνάμα να προφυλάσσει το φυτό στην ορχήστρα του, από τους δυνατούς βοριάδες. Το νερό λιγοστό σε βαθιά πηγάδια ή στέρνες το χρησιμοποιούσαν με πολλή φειδώ. Ελάχιστες οι πηγές και δακρυρροούσες. Συχνά πυκνά το Καλοκαίρι ρυμουλκούμενες υδροφόρες προμήθευαν με νερό το νησί. Δουλειά για τους πλανόδιους νερουλάδες (1962. Δεν είχαν ακόμη αναπτυχθεί οι βιομηχανίες εμφιάλωσης και εμπορίας του νερού καθώς και η εξάπλωση των σύγχρονων θερμοκηπίων. Οι συριανοί αγρότες ανταγωνίζονταν τους συναδέλφους τους από άλλα μέρη και προμήθευαν τους εύπορους Αθηναίους με τα πρώιμα ζαρζαβατικά τους. Τακτικά μας έδιναν άδεια για τακτικές εξόδους να επισκεπτόμαστε την πόλη. Περνούσαμε αφήνοντας πίσω μας ορφανά εργοστάσια, του καιρού που η Ερμούπολη τον 19ο αιώνα υπήρξε το πρώτο εμπορικό λιμάνι της χώρας. Μετά τα νεοκλασικά και το κέντρο της γύρω από την πλατεία Μιαούλη. Κοντά και η αγορά με τα πρόχειρα στέκια, τις παλιές γκαζιέρες πετρελαίου για ένα δυο αυγά τηγανητά με πατάτες, τα ζαχαροπλαστεία και τα καφενεία της. Εκεί πρωτοδοκίμασα σάντουιτς με συριανό λουκούμι! Αν και στους κατοίκους της διέκρινες εύκολα μια άνετη αεράτη αρχοντιά, ήταν εμφανής η παρακμή της πόλης. Ένα νεώριο ανάμεσα στους παλιούς ταρσανάδες που κάποτε έσφυζαν από ζωή, έδινε ψωμί σε καμιά διακοσαριά οικογένειες. Μέσα στην έξοδο η βόλτα και στα σπίτια της αγοραίας ντροπής και ασχήμιας... Υπήρχαν και δύο απαγορεύσεις. Η πρώτη ήταν η μη αγορά οποιουδήποτε είδους από το περίπτερο αριστερά, στο τέρμα του δρόμου που από το κέντρο της πλατείας κατέληγε στην παραλία και η δεύτερη η επίσκεψη στην Άνω Σύρο την αιγαιοπελαγίτικη. Την πρώτη, μου την σφύριξε ένας συνάδελφος που με είδε να αγοράζω από κει την εφημερίδα ΝΕΑ του Λαμπράκη. Δεκατρία χρόνια μετά την ένοπλη λήξη του εμφυλίου και αυτός συνεχιζόταν με άλλους τρόπους. Πιθανώς ο περιπτεράς ήταν ένας από τους ηττημένους. Κατανοητό, δεν χρειάζονταν περισσότερες εξηγήσεις. «Μη το μάθει ο φρούραρχος» μου πέταξε ο συνάδελφος και κανένα σχόλιο. Ήταν περιττό, δούλευε η ενσυναίσθηση. Αλλά γιατί όχι στην Άνω Σύρο; Εκεί κατοικούσαν και κατοικούν ακόμη αιγαιοπελαγίτες πρωτοέλληνες από την εποχή των Πελασγών όταν ανακατώθηκαν με τις πρώτες φυλές των Αχαιών, των Ιώνων και των Αιολών που έφτασαν στο νησί τους και τους άρπαξαν τα λιγοστά φτωχά τους κτήματα και τις γυναίκες. Οι Δωριείς τράβηξαν για την πλούσια γη της Μακεδονίας, του Αργολικού κάμπου και της κοιλάδας του Ευρώτα. Το μυστικό δεν άργησα να το μάθω. Εκεί όπως σε όλα τα χωριά της Σύρου ακόμη και πολλά της Τήνου καθώς και αρκετοί Ναξιώτες, είχαν ασπασθεί τον καθολικισμό από την εποχή της ενετοκρατίας! Στην κορυφή του οικισμού η εκκλησιά του Αγίου Γεωργίου των καθολικών. Κάτω η Ερμούπολη κτισμένη μεταγενέστερα από πρόσφυγες μετά τις σφαγές της Χίου (συνοικία Βροντάδου) και των Ψαρών και άλλους από άλλα μέρη της χώρας, όπου εργάστηκαν για και κατά την ακμή της πόλης. Η μεγάλη εκκλησία Αγίου Νικολάου των Πλουσίων στη συνοικία «Βαπόρια». Ναξιώτης ο φρούραρχος φανατικός ορθόδοξος καθώς φαίνεται, έβγαλε αυτό το φιρμάνι για υπεράσπιση της θρησκευτικής μας παρθενιάς! Στο μεταξύ μέσα στο στρατόπεδο διορισμένος μόνιμος λοχαγός, το πιθανότερο Συριανός, καθολικός φόρα παρτίδα! Το πράγμα μύριζε λίγο «σχιζο» και έτσι αν ήθελα να δω την Άνω πόλη, θα έπρεπε να παρανομήσω. Είχα ακόμη εννιά μήνες μπροστά μου και δεν βιαζόμουν. Στο μεταξύ φύσηξε αναπάντεχα για μένα ένας ούριος άνεμος. Στη δυτική πλευρά της κεντρικής πλατείας της πόλης, την πλατεία Μιαούλη, υψώνεται το μέγαρο που έκτισε ο Ερνστ Τσίλερ για στέγαση του Δημαρχείου της. Εκεί συστεγαζόταν και το στρατολογικό γραφείο των Κυκλάδων. Εκτός των μονίμων αξιωματικών απασχολούσε και δύο ή τρεις κληρωτούς οπλίτες που έμεναν μέσα. Το έφερε η τύχη να γίνω ένας απ’ αυτούς και να πώς: O φρούραρχος του νησιού, Δ/τής του στρατοπέδου και Ναξιώτης στην καταγωγή, ήταν φίλος του πολιτευτή της Νάξου Πρωτοπαπαδάκη. Ο τελευταίος ενδιαφερόταν για κάποια κατασκευή, επιδιόρθωση μάλλον ή τελείωση του τέμπλου μιας εκκλησιάς στο νησί τους. Στη στρατολογία υπηρετούσε ένας φαντάρος καλός ξυλογλύπτης από τη Δραπετσώνα. Τάκη τον έλεγαν, επώνυμο δεν θυμάμαι. Τον δανείστηκε από κει, τον έστειλε στη Νάξο να ξυλογλύψει και στη θέση του έστειλε εμένα που είχα πείρα γραμματείας προηγούμενης θέσης μου στη Θες/νίκη. Χαράς ευαγγέλια! Πολίτης με στρατιωτικά, αν και πολλή δουλειά. Μου ανέθεσαν να βάλω τάξη στους φακέλους των στρατεύσιμων στις Κυκλάδες από δεκαετίες πριν μέχρι τότε. Χάος! Έχανε η μάνα το παιδί και το παιδί την πιπίλα. Η κατάσταση μου θύμιζε μια εφορία της Ανατολικής Αττικής για όσους έλαχε να μπλέξουν κάποτε μαζί της. Εγώ πάντως έβαλα τους φακέλους της στρατολογίας σε τάξη. Το απόγευμα και τις νύχτες ελεύθερος αρκεί να μη κυκλοφορούσα άσκοπα, χαζά και έπεφτα στα χέρια της ΕΣΑ. Γνώρισα και μια κυρία Ερμουπολίτισσα πολύγλωσση με δυο – τρεις φράσεις από κάθε γλώσσα και την συντρόφευα στο σπίτι της σε ώρες κοινής ισοζυγισμένης και δημοκρατικής αναψυχής με τα κεφαλονήτικα και τα λίγα νεοελληνικά που ήξερα και ήξερε. Μια Κυριακή πρωί όπου τις υπηρεσίες πολιτικές και στρατιωτικές συνήθως τις σκεπάζει το πάπλωμα, μια και δυο ανεβαίνω στην Άνω Πόλη και αρχίζω να περιεργάζομαι τα σκολιά καλντερίμια και τα γεφυρωμένα αιγαιοπελαγίτικα σπίτια ενάντια στους ανέμους και τους πειρατές. Χωρίς να είμαι ειδικός, νομίζω πως κάθε αρχιτέκτονας αξίζει να επισκεφτεί έστω για μια φορά την πρωτεύουσα των Κυκλάδων για την πολυμορφική της οικοδόμηση! Το έπραξε ο Λε Κορμπιζιέ. Ήθελα όμως την εμπειρία μιας βραδιάς με παρέα σε ένα από τα ταβερνάκια της. Έπεισα έναν συνάδελφο θεολόγο ή φοιτητή αυτής της σχολής και με δυο άλλους τρελούτσικους σε μια απογευματινή τους έξοδο ξεκινήσαμε για κει μεσ’ από τα καντούνια. Πήραμε τον ανήφορο και δεν αργήσαμε να βρεθούμε σε ένα από τα κουτούκια της. Οι θαμώνες μόνο που δεν μας σήκωσαν στα χέρια. Συμπατριώτες τους έλληνες φαντάροι στην απαγορευμένη γειτονιά τους, τη γειτονιά του Βαμβακάρη! Ένας γεροδεμένος σήκωσε με τα δόντια του ένα μικρό ξύλινο τραπέζι και άρχισε να χορεύει. Ο θεολόγος, ο ζωηρότερος από μας με τα πρώτα ποτηράκια ήρθε στο τσακίρ κέφι και με την κάφτρα του τσιγάρου του άρχισε να σπάζει τα μπαλόνια που σε δυο χιαστί σειρές στόλιζαν το μαγαζί. Μου ψιθύρισε ένας ότι κάτι τέτοιο δεν το συνήθιζαν, του το πέρασα, σταμάτησε. Ήπιαμε, τραγουδήσαμε, κουβεντιάσαμε, πέρασε η ώρα. Είχαμε γίνει φέσι και κάποτε έπρεπε να φύγουμε. Για μένα το μέγαρο του Τσίλερ ήταν ανοικτό αλλά για τους άλλους που είχαν και περισσότερο δρόμο, η πύλη του στρατοπέδου ήταν προ πολλού κλειστή. Έπρεπε να μπουν πηδώντας την μάντρα από το χαμηλότερο σημείο που σταύλιζαν τα τρία μουλάρια του στρατόπεδου. Ήταν το ευένδοτο σημείο για την προσπέλαση. Αποχαιρετήσαμε τους καθολικούς συμπατριώτες μας και πήραμε τον κατήφορο. Στο δρόμο απαλλάχτηκα από το κρασί και το πρωί ξύπνησα ανάλαφρος, νηφάλιος και ευχαριστημένος. Δεν είχα κολλήσει καθολικισμός και ούτε μπλέχτηκα στα μάγια κάποιας φραγκοσυριανής. Κάποτε ο Τάκης από τη Νάξο γύρισε και εγώ κανονικά έπρεπε να επιστρέψω στο ιατρείο. Δεν το έπραξα. Έκανα το κορόιδο. Οι αξιωματικοί της στρατολογίας που τους είχα βγάλει τόση δουλειά μου έκαναν πλάτες. Θέση για να κοιμάμαι υπήρχε. Κάναμε καλή παρέα. Πέρασαν λίγες μέρες, ο φρούραρχος πήρε χαμπάρι την απουσία μου και καθώς έδωσε μια άδεια στον εαυτό του να λείψει για λίγο στην Αθήνα, έδωσε συγχρόνως εντολή στον αναπληρωτή του να με ανακαλέσει στο στρατόπεδο με τρείς ή πέντε μέρες φυλακή! Δεν θυμάμαι ακριβώς, χαλάλι... Έτσι γνώρισα τη γειτονιά του Βαμβακάρη. Πώς νάναι άραγε σήμερα... Μπάμπης Δαμουλιάνος Ευαγγελάτος, Βριλήσσια.