του Γιώργου Παπαϊωάννου *

Για τις «πλατείες» και τους «αγανακτισμένους» δεν θα γίνουν πολλά αφιερώματα, δημοσιεύματα και ποστ. Δεν πολυάρεσαν τότε, και πολύ περισσότερο σήμερα. Φυσικά στο πολιτικό προσωπικό από αριστερά μέχρι δεξιά και όχι μόνο σε αυτό. Το πολύ-πολύ κάπου να διαβάσουμε ότι απογείωσαν τον λαϊκισμό ή τον εθνολαϊκισμό, ότι γέννησαν το «αβγό του φιδιού», ότι έφεραν τον Συριζα, ότι αποπροσανατόλισαν, ότι, ότι, ότι... Η αλήθεια είναι τόσο μακριά από αυτά που δεν έχει και πολύ νόημα να την επικαλεστεί κανείς εν θερμώ. Ας μείνουμε μόνο σε δυο τρία γεγονότα: Τον Απρίλιο του 2010 ο ΓΑΠ στο Καστελόριζο, μετά έρχεται το πρώτο Μνημόνιο. Πρώτο σοκ και αντιδράσεις, απεργίες κ.λπ. Αυτές σιγά σιγά φθίνουν και το καλοκαίρι βρίσκονται στο ναδίρ. Τον Δεκέμβριο του 2010 γίνεται μια απεργία με κάποια διαφορετικά δείγματα, και μετά ακόμα μία που επιβεβαιώνει τα αδιέξοδα. Κόμματα και συνδικάτα δεν πείθουν με τίποτα ότι μπορούν κάτι να αλλάξουν. Είναι φανερό ότι κάτι διαφορετικό χρειάζεται. Ενδεικτικά, από αρχές Μαΐου πρώτο θέμα στην ειδησεογραφία είναι τα επεισόδια εναντίον ξένων στην Αχαρνών μετά από μια δολοφονία Έλληνα (για την ιστορία, εκεί βρίσκεται η Χ.Α. και εκεί θα παραμείνει και όχι στο Σύνταγμα, το οποίο από την πρώτη στιγμή το καταδίκασε ανοιχτά). Και ξαφνικά, την Τετάρτη 25 Μαΐου του 2011 ξεκινούν οι «πλατείες» μετά από μια αυθόρμητη πρωτοβουλία στο facebook. Υπολογίζεται ότι μέσα στον επόμενο ενάμιση μήνα, περίπου 2 εκατομμύρια άνθρωποι κινήθηκαν. Καθημερινά και με κάποιες Κυριακές κορύφωσης. Σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας, ακόμα και σε μικρές κωμοπόλεις που δεν είχαν ξαναδεί ποτέ κάποια κινητοποίηση. Οι «πρωτοπορίες» από την πρώτη στιγμή αποστρέφονται τις πλατείες. Τις θεωρούν πολύ αυθόρμητες, με χαμηλό πολιτικό λόγο, χωρίς ταξικότητα και άλλα τέτοια. Η αλήθεια είναι ότι το «αυθόρμητο», απαλλαγμένο από κολλήματα και συνήθειες, θα θέσει και θα αγγίξει πολύ σημαντικότερα θέματα που ήταν επίκαιρα και κρίσιμα αλλά αδυνατούσε να τα συλλάβει το υποτιθέμενο «συνειδητό». Η Ελλάδα βρίσκεται ξαφνικά στο κέντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος. Είχαν προηγηθεί βέβαια γεγονότα όπως της Αιγύπτου και της Ισπανίας. Οι πλατείες τρομάζουν το πολιτικό σύστημα, αλλά και τις Βρυξέλλες, και οδηγούν σε αντιδράσεις, ελιγμούς και αναδιπλώσεις. Ο απόηχός τους δεν σταματά και έτσι αργότερα έχουμε εκπαραθύρωση ΓΑΠ, κυβέρνηση Παπαδήμου, κατάρρευση Πασοκ, νέα κόμματα κ.λπ. (για όσους θυμούνται, η Ν.Δ. μια χαρά έπαιξε κι εκείνη με το «αντιμνημονιακό» και ουκ ολίγες κωλοτούμπες έκανε, δεν ήταν μόνο ο Συριζα). Το ποιοι προσπάθησαν να τις αξιοποιήσουν και πώς είναι ένα άλλο κεφάλαιο, όπως και τα δικά τους αντικειμενικά ή άλλα όρια. Μπορούμε όμως με σιγουριά να πούμε ότι μέσα από αυτό τον δρόμο, εκατοντάδες χιλιάδες βρήκαν τρόπους έκφρασης και πολιτικοποίησης, σκέφτηκαν, συναντήθηκαν, άκουσαν και μίλησαν. Βγήκαν από τη θέση του σκέτου ψηφοφόρου, μέλους ή οπαδού, του κομπάρσου στις εξελίξεις. Μην κοροϊδευόμαστε, αυτό –και όχι κάποιες «ακρότητες»– είναι που εκνευρίζει τόσους πολλούς ακόμα και σήμερα. Και πού κατέληξαν, τι απέγιναν όλοι αυτοί τελικά; Όπου μπόρεσαν, όπου καταλάβαιναν και όπου οδηγήθηκαν, με όσες διαθέσιμες επιλογές βρέθηκαν μπροστά τους και με όσες δεν ανακαλύφθηκαν ή στην πορεία ακυρώθηκαν, ας μη μιλάμε για σχοινί στο σπίτι του κρεμασμένου. Από μια άποψη, η «κανονικότητα» που επισφραγίστηκε αρκετά αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2015, σήμαινε να τελειώνουμε με το «πνεύμα της πλατείας». Το διαζύγιο αυτό αποτέλεσε διαβατήριο για κόμματα και κάθε είδους προσωπικότητες. Ακαδημαϊκές, πολιτικές, καλλιτεχνικές, δημοσιογραφικές, διαδικτυακές κ.λπ. Οι πλατείες κάνουν τζιζ γιατί εξέφρασαν με τον τρόπο τους κάτι σχεδόν καθολικό την περίοδο που εκτυλίχθηκαν. Σήμερα τα «καθολικά» βρωμάνε λαϊκισμό, της μόδας είναι οι ατομικοποιημένες εκδοχές και οι μερικές ταυτότητες. Όσο πιο ατομικές και μερικές, ακόμα καλύτερα. Οτιδήποτε παραπέμπει σε κάποια περιεκτικότερη ταυτότητα ή μεγαλύτερη αφήγηση, στο πυρ το εξώτερον. Σε αυτό ομονοούν τα πιο (φαινομενικά) διαφορετικά ή αντίθετα στρατόπεδα. Οι πλατείες αντιμετωπίζονται μυωπικά, τεμαχίζονται σε πάνω και κάτω, φορτώνονται πράγματα τα οποία δεν θα μπορούσαν να σηκώσουν, προσαρμόζονται σε προκρούστειες κλίνες κάθε είδους, δαιμονοποιούνται ή και καλλωπίζονται. Για μια περίοδο χρησιμοποιήθηκαν σαν ταμπέλες ή σημαία ευκαιρίας, σήμερα μοιάζουν ντεμοντέ και εκτός εποχής. Και από μια άποψη είναι, αφού κάθε χρονιά έχει τα σταφύλια της. Αλλά μην τρελαθούμε, τα «φετινά» καμιά φορά είναι πολύ ξινότερα από τα περσινά. Μακριά από επετειακές φανφάρες, για μια φορά ακόμα «το χρώμα της θεωρίας είναι γκρίζο, πράσινο είναι φίλε μου το δέντρο της ζωής». Ας «κρατήσουμε» αυτό, μερικά συμπεράσματα που μπορεί αρκετοί να βγάλαμε και σίγουρα μερικά γεγονότα που πολλοί ζήσαμε. Και, μακριά από κάθε νοσταλγική διάθεση, τη θέληση να βλέπει κανείς τι γίνεται γύρω του, να κοιτάει κριτικά το παρελθόν και τον εαυτό του, να αλλάζει όσο μπορεί. Από τη σελίδα του Giorgos Papaioannou στο fb. * O Γιώργος Παπαϊωάννου είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής της εβδομαδιαίας εφημερίδας «Δρόμος της Αριστεράς»