26η Συνάντηση Τετάρτη 11 Μαΐου 2022, 7:00μμ

Στην 26η συνάντηση του σεμιναρίου «Σινεμά και Ιστορία» που οργανώνει το Cine Δράση συνεχίζουμε τη συζήτηση για την Αραβική Άνοιξη, βλέποντας και σχολιάζοντας τις ταινίες «Οι γυναίκες του λεωφορείου 678» (2011) του Μοχάμεντ Ντιάμπ και «Το Μέγαρο Γιακουμπιάν» (2006) του Μαρουάν Χαμέντ. - Οι γυναίκες του λεωφορείο 678 Αίγυπτος, 2011. Διάρκεια: 100'. Σενάριο-Σκηνοθεσία: Mohamed Diab. Πρωταγωνιστούν: Boshra, Nelly Karim, Maged El Kedwany, Nahed El Sebaï, Bassem Samra. Γυρισμένο λίγο πριν από την Αραβική Άνοιξη, το «Λεωφορείο 678» του Mohamed Diab γνώρισε την παγκόσμια αναγνώριση μετά τα αιματηρά γεγονότα της πλατείας Ταχρίρ, με τα οποία σφραγίστηκε το τέλος της επανάστασης, που ξεκίνησε στην Αίγυπτο στις 25 Ιανουαρίου 2011, συγκλόνισε το πολυπληθέστερο κράτος του αραβικού κόσμου, ανέτρεψε τον πρόεδρο Χόσνι Μουμπάρακ και το 2014 έφερε στην εξουσία, τον Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, ένα στρατηγό με δικτατορικές εξουσίες. Ένα δράμα με χιούμορ, ζεστασιά και ψυχή, που καταγράφει ρεαλιστικά την πραγματικότητα, ξεσκεπάζει την υποκρισία μιας ολόκληρης κοινωνίας, αγγίζει και παρασύρει το θεατή. Έρευνα του 2008, κατέδειξε ότι το 83% των γυναικών στο Κάιρο έχουν υποστεί κάποιας μορφής σεξουαλική παρενόχληση, ενώ το 62% των ανδρών παραδέχεται πως έχει προβεί σε αντίστοιχη πράξη. Η ταινία μιλάει για αυτή τη σκοτεινή πλευρά της αιγυπτιακής ζωής που δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή στα εκατομμύρια τουριστών, για τους οποίους αυτή η χώρα είναι αγαπημένος ταξιδιωτικός προορισμός. Τρεις γυναίκες διαφορετικής ηλικίας, με διαφορετικό κοινωνικό, οικονομικό και μορφωτικό υπόβαθρο, είναι και οι τρεις θύματα σεξιστικής συμπεριφοράς και παρενόχλησης στο σπίτι, στη δουλειά, το γήπεδο, το δρόμο, τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Σε μια λαϊκή γειτονιά η Fayza, συντηρητική μητέρα δύο παιδιών, βιώνει την παρενόχληση και μέσα στο σπίτι της, αλλά ζορίζεται κυρίως από τις σεξουαλικές επιθέσεις στο κατάμεστο λεωφορείο 678 που παίρνει για τη δουλειά. Εξ αιτίας της ντροπής που αισθάνεται δεν μοιράζεται με κανέναν το μαρτύριο της. Απογοητευμένη από την τροπή που έχει πάρει ο γάμος της, πιεσμένη από τα ζητήματα που καλείται να αντιμετωπίσει με την δουλειά και την ανατροφή των παιδιών της, αποξενώνεται όλο και περισσότερο από το σύζυγο της και την οικογένεια της που κριτικάρουν την επιλογή της να μετακινείται με ταξί για να αποφεύγει τον εφιάλτη. Στην άλλη πλευρά της πόλης, η Seba, μορφωμένη και πλούσια σχεδιάστρια κοσμημάτων, βλέπει τη καλοστημένη ζωή της να ανατρέπεται όταν πέφτει θύμα ομαδικής επίθεσης στο γήπεδο. Αντιδρά οργανώνοντας μαθήματα αυτοάμυνας και δίνοντας διαλέξεις σε ομοιοπαθείς γυναίκες, όπου προσπαθεί, χωρίς καμία επιτυχία, να τις κάνει να μιλήσουν. Η τρίτη, η νεαρή και δυναμική Nelly, ερασιτέχνης κωμικός, θα είναι η πρώτη γυναίκα στην Αίγυπτο που θα κινηθεί δικαστικά για την κακοποίηση που δέχθηκε. Γνωρίζει πολύ καλά, όταν αποφασίζει να καταθέσει μήνυση εναντίον ενός εγκληματία που επιχείρησε να τη ληστέψει και να την βιάσει, ότι ολόκληρο το σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της οικογένειας της και του φιλικού της περιβάλλοντος, θα την αποδοκιμάσει και θα την νουθετήσει «να μην το τραβήξει στα άκρα». Η προσπάθεια να πνίξουν τη φωνή της κάτω από το θόρυβο της απάνθρωπης συνενοχής που προκαλεί η εμμονή σε αρχαιότατες πεποιθήσεις δεν την πτοεί. Ο φόβος της κοινωνικής κατακραυγής αποδεικνύεται λιγότερο δυνατός από την επιθυμία της να δικαιωθεί. Οι τρεις γυναίκες θα συναντηθούν στις διαλέξεις της Seba και θα ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τις εγκληματικές ενέργειες που με σεξουαλικό κίνητρο πραγματοποιούνται σε βάρος τους. Η σχέση τους θα επιδράσει καταλυτικά στην ψυχολογία τους και θα οδηγήσει την Fayza στην αυτοδικία. «Οι γυναίκες του λεωφορείου 678», αποτελούν το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Mohamed Diab ενός από τους πλέον διακεκριμένους νεαρούς σεναριογράφους στην Αίγυπτο. Βασίζεται σε δικό του σενάριο, εμπνευσμένο από αληθινές ιστορίες, αποτυπώνει μια κοινωνία γεμάτη αντιθέσεις και αποκαλύπτει την υποκρισία της. Αυτό που σοκάρει περισσότερο στην οπτική του δεν είναι τόσο η σεξουαλική παρενόχληση, αυτή καθαυτή, όσο ο τρόπος αντιμετώπισής της από την αιγυπτιακή κοινωνία. Ο νόμος της σιωπής κυριαρχεί απόλυτα. Μάτια, αυτιά και στόματα μένουν ερμητικά κλειστά. Τα θύματα στερούνται κάθε δυνατότητας αντίδρασης. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα που θέλει τις γυναίκες υποχείρια και ιδιοκτησία των αντρών τους. Ο σκηνοθέτης χειρίζεται με χιούμορ και δυναμισμό το εξαιρετικά δύσκολο και ευαίσθητο θέμα του. Το αντιμετωπίζει σφαιρικά, αποφεύγοντας να ρίξει το ανάθεμα και αφήνοντας τους θεατές να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα. Παράλληλα σκιαγραφεί με ζωντάνια τα παράπλευρα κοινωνικά προβλήματα της Αιγύπτου. Το Κάιρο, μια αχανής πόλη που ενσωματώνει το παλιό με το νέο, τη φτώχεια με τον πλούτο, το σκοτεινό με το φωτεινό, τη λογική με την κουτοπονηριά χρησιμοποιείται έξυπνα ως σκηνικό. Στην ρεαλιστική απόδοση της αιγυπτιακής πραγματικότητας συμβάλλουν οι υποδειγματικές ερμηνείες του συνόλου των ηθοποιών, ενώ ο εμπλουτισμός του δράματος με αρκετά στοιχεία σασπένς κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή μέχρι το τέλος. Εμείς, πριν ρίξουμε το ανάθεμα στο «απολίτιστο» Ισλάμ, ας σκεφτούμε πόσες θυσίες χρειάζεται να κάνει μια γυναίκα στο δυτικό κόσμο, για να είναι ταυτόχρονα εργαζόμενη, νοικοκυρά, καλή μάνα, δουλευταρού, επιθυμητή ερωτικά κοκ. Και για να μην μείνουμε με την εντύπωση ότι κάποια πράγματα συμβαίνουν μόνον εδώ, στην Αίγυπτο έγιναν προσπάθειες για διακοπή προβολής της ταινίας γιατί αμαύρωνε την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό. Ο Mahmoud Hanfy Mahmoud, εκπρόσωπος της Ένωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και Κοινωνική Δικαιοσύνης(!) απαίτησε, επίσης να απαγορευτεί η προβολή της ισχυριζόμενος πως ενθαρρύνει τις γυναίκες να μαχαιρώνουν τους άντρες. Η ταινία είχε 14 υποψηφιότητες και απέσπασε 9 Βραβεία στα Διεθνή Φεστιβάλ. - Το Μέγαρο Γιακουμπιάν Αίγυπτος, Γαλλία, Κοινωνική, 2006. Διάρκεια: 161’. Σκηνοθεσία: Μαρουάν Χαμέντ. Σενάριο: Γουαχίντ Χαμίντ. Φωτογραφία: Σαμέχ Σελίμ. Μουσική: Κάλεντ Χαμάντ. Πρωταγωνιστούν: Αντέλ Ιμάμ, Γιούσρα, Νουλ Ελ Σαρίφ. Το Μέγαρο Γιακουμπιάν είναι υπαρκτό κτίριο στο Κάιρο, χτισμένο σε ρυθμό Αρτ Ντεκό το 1934 και υπήρξε από τα πιο μεγάλα και πολυτελή κτίσματα της πόλης. Σχεδιάστηκε από ένα Αρμένιο αρχιτέκτονα και στα πρώτα χρόνια του κατοικούσε εκεί η αφρόκρεμα της πόλης. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήρθε η παρακμή με τους φτωχούς να μένουν στα μικρά διαμερίσματα της ταράτσας και να συνυπάρχουν με νεόπλουτους. Ο συγγραφέας Αλάα αλ-Ασουάνι, που στο ομώνυμο βιβλίο του στηρίχτηκε το σενάριο του φιλμ, πριν ασχοληθεί με την συγγραφή ήταν οδοντίατρος και διατηρούσε το ιατρείο του στο πραγματικό Μέγαρο Γιακουμπιάν. Οι χαρές, οι έρωτες και τα προβλήματα ανθρώπων όλων των τάξεων, συνθέτουν το φόντο αυτού του επικού δράματος, ενός μωσαϊκού της σύγχρονης Αιγύπτου. Οι βασικοί ήρωες της ταινίας, μέσα από τις ζωές των οποίων εξελίσσεται η πλοκή, είναι άνθρωποι κάθε τάξης και μόρφωσης. Διαφορετικοί χαρακτήρες με διαφορετικές ιστορίες που δεν συνδέονται η μία με την άλλη, αλλά όλες έχουν ως κοινό σημείο το Μέγαρο Γιακουμπιάν. Ο Ζακί, πλούσιος, μεσήλικας, με σπουδές στην Ευρώπη και αδυναμία στις γυναίκες, διατηρεί το γραφείο του στο μέγαρο και αντιπροσωπεύει την κυρίαρχη τάξη πριν την Επανάσταση: κοσμοπολίτης, μορφωμένος, καλοντυμένος και όχι ιδιαίτερα αφοσιωμένος στον Ισλαμισμό. Ο Ταχά ελ Σαζλί, γιος του θυρωρού, άριστος μαθητής του οποίου η ταπεινή καταγωγή στέκεται εμπόδιο στην εισαγωγή του στην ακαδημία της αστυνομίας, εγκαταλείπει το πανεπιστήμιο και προσχωρεί σε μια Ισλαμική φονταμενταλιστική οργάνωση. Η Μποσιάνα, παιδικός έρωτας του Ταχά, αναγκάζεται να βρει δουλειά για να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά της. Υπό το βάρος της ανέχειας υποκύπτει στις σεξουαλικές πιέσεις του εργοδότη της και στη συνέχεια «στηρίζεται» στην ομορφιά της για να ξεφύγει από τη μίζερη ζωή. Ο Χατίμ Ρασίντ, αρχισυντάκτης μιας γαλλόφωνης εφημερίδας δεν κρύβει τις ομοφυλόφιλες προτιμήσεις του, σε μια κοινωνία που κρίνει πολύ αυστηρά τέτοιες συμπεριφορές. Ο Χαζ Μουχαμάντ Αζάμ αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας, ξεκίνησε από ένα μικρό χωριό και έφτασε να είναι ένας από τους πιο πλούσιους ενοίκους του Μεγάρου και γενικά του Καΐρου. Προσποιείται τον ευτυχισμένο οικογενειάρχη ενώ στην πραγματικότητα σχεδιάζει να παντρευτεί μια δεύτερη γυναίκα για να ικανοποιήσει τις ορμές του, χωρίς να «αμαρτάνει». Όταν δε αποφασίζει να ασχοληθεί με την πολιτική θέτοντας υποψηφιότητα για το κοινοβούλιο, έρχεται αντιμέτωπος με τη διαφθορά που επικρατεί στη χώρα. Το φιλμ είναι η ακριβότερη παραγωγή που γυρίστηκε ποτέ στην Αίγυπτο αλλά και η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία. Άνοιξε στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 25 Ιουνίου του 2006 και το πρώτο τριήμερο κατέρριψε όλα τα ρεκόρ προσέλευσης. Ήταν η επίσημη πρόταση της Αιγύπτου για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας (2007). Διδασκαλία: Παναγιώτης Δενδραμής, σκηνοθέτης, διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Η παρακολούθηση του σεμιναρίου μπορεί να είναι είτε ζωντανή στο Στέκι της Δράσης (Πάρνηθος 21, Βριλήσσια), είτε διαδικτυακή μέσω της πλατφόρμας zoom: Παρακολούθηση Σεμιναρίου Meeting ID: 854 2234 7324 Passcode: 947205