Παρασκευή 25 Νοεμβρίου , 9:00 μμ, ζωντανά και διαδικτυακά

Στην 7η συνάντηση του σεμιναρίου «Κινηματογράφος και Λογοτεχνία» που θα γίνει την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου στις 9:00μμ, συνεχίζουμε τη συζήτηση για το φιλμ νουάρ. Βλέπουμε και σχολιάζουμε τις ταινίες «Ασανσέρ για Δολοφόνους» του Λουί Μαλ (1958) που βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Νοέλ Καλέφ και «Ο τρίτος Άνθρωπος» (1949) του Κάρολ Ριντ που βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο του Γκράχαμ Γκριν, ο οποίος έγραψε και το σενάριο του φιλμ. Ο τρίτος άνθρωπος Μ. Βρετανία, 1949. Διάρκεια: 104’. Σκηνοθέτης: Carol Reed. Σενάριο: Graham Greene. Φωτογραφία: Robert Krasker. Μουσική: Anton Karas. Πρωταγωνιστούν: Joseph Cotton, Orson Welles, Alida Valli, Trevor Howard, Bernard Lee, Ernst Deutsch. «Πίσω από το εξαιρετικό σενάριο του Graham Greene, την απ’ όλες τις όψεις μοντέρνα σκηνοθεσία του Carol Reed, την ανορθόδοξη μουσική υπόκρουση του Anton Karas, τις υπέροχες φωτοσκιάσεις του Robert Krasker και την μυθική ολιγόλεπτη εμφάνιση του Orson Welles, το πιο επιδραστικό νουάρ στην ιστορία ολόκληρου του αγγλικού σινεμά εξακολουθεί να παραμένει στην καρδιά ένα περίτεχνο δράμα για μια χούφτα ανθρώπους και τα ίχνη που αφήνουν σε μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο τοποθεσία της Ευρώπης. Ο τρίτος άνθρωπος είναι η ιστορία του Χάρι Λάιμ, ενός αμοραλιστή ήρωα που διάλεξε να πουλήσει την ψυχή στο διάβολο και αμέσως μετά σκηνοθέτησε περίτεχνα την εξαφάνισή του. Έγινε και αυτός σκιά σε μια ασπρόμαυρη και σκυθρωπή πόλη. Είναι επίσης η ιστορία του Χόλι Μάρτινς, ενός αφελούς Αμερικανού συγγραφέα που μέχρι τότε γνώριζε τις έννοιες του καλού και του κακού μόνο μέσα από τις απλουστευμένες εκδοχές που τους έδινε η λαϊκή πένα των συγγραμμάτων του, για να έρθει η στιγμή να τις αντικρίσει πρώτη φορά κατά πρόσωπο. Είναι τέλος η ιστορία μιας γυναίκας που ζει με πλαστή ταυτότητα και με τη νωπή ακόμα ανάμνηση μιας χαμένης αγάπης. Ενός κυνικού, πραγματιστή στρατιωτικού, ο οποίος θέτει ως καθήκον του να εξαρθρώσει τη δολοφονική δράση του Λάιμ. Και μιας ολόκληρης γωνιάς στην Ευρώπη που επιχειρεί να ορθοποδήσει μέσα από τα ερείπια και τις ανοιχτές ακόμη πληγές που της άφησε ο πόλεμος. Στην πιο διάσημη από τις τρεις συνολικά συνεργασίες τους, ο συγγραφέας και ο σκηνοθέτης τοποθετούν τις αλληλοσυμπληρούμενες αυτές ιστορίες στο μέσο μιας επιβλητικής, μπαρόκ Βιέννης η οποία δεσπόζει στο φιλμ ως ρεαλιστικό σκηνικό αλλά και ως σύμβολο. Από τη μια πλευρά είναι η ρημαγμένη μητρόπολη που μαστίζεται καθημερινά από τη μαύρη αγορά, την παρανομία, την καταπιεστική αστυνόμευση, την πλήρη ψυχολογική κατάπτωση των κατοίκων της. Από την άλλη στέκει ως η ιδανικότερη αντανάκλαση ενός χαοτικού μεταπολεμικού κόσμου, ο οποίος τελεί κάτω από τον άγραφο νόμο της επιβίωσης, σε βάρος κάθε ηθικής αξίας. Γέννημα θρέμμα αυτού του αδυσώπητου κόσμου είναι ασφαλώς ο Χάρι Λάιμ. Ο σκηνοθέτης επιλέγει και σοφά να τον κρατήσει εκτός κάδρου για το μεγαλύτερο μέρος του φιλμ. Με έναν ευρηματικό, εντούτοις, τρόπο κατορθώνει και τον διατηρεί συνεχώς παρόντα στη δράση, μέσω της αναζήτησης που αποπειράται ο φίλος του Χόλι, γι’ αυτόν. Μέσα από το γεγονός του αιφνίδιου και παντελώς μυστηριώδους θανάτου του. Μέσα από τις αφηγήσεις μιας πλειάδας οικείων του ανθρώπων, οι οποίες όμως καταλήγουν να είναι αντιφατικές μεταξύ τους. Μέσα από αυτά τα θραύσματα χαρακτηρολογίας ο Χάρι Λάιμ προκύπτει ως ένα γιγάντιο αίνιγμα, ένα συνεχές διφορούμενο για τον ερευνητή-ήρωα και για τον ίδιο τον θεατή. Υπήρξε πραγματικά ο εμπνευστής και εκτελεστής μιας μαζικής επιχείρησης νοθευμένων φαρμάκων, που είχε ως αποτέλεσμα μια ολόκληρη σειρά από ανθρώπινες απώλειες; Ή μήπως στάθηκε εξιλαστήριο θύμα για την αστυνομία και τον υπόκοσμο; Ο χαμός του ήταν όντως ατύχημα; Ή μήπως επρόκειτο για δολοφονία; Ο θάνατός του συνέβη πραγματικά; Ή μήπως αποτέλεσε μια έξοχα σκηνοθετημένη κίνηση; ... Ερμηνευμένος με έναν ραδιούργο συνδυασμό γοητείας και κινδύνου από τον Orson Welles, ο Χάρι Λάιμ αποτελεί μια σαγηνευτική περίπτωση κακού. Γύρω από τον εντυπωσιακό αυτό χαρακτήρα που αποτελεί κινητήριο άξονα της δράσης, οι ήρωες του φιλμ συναντιούνται και χωρίζουν, κυνηγούν και κυνηγιούνται διανύοντας τις ίδιες κυκλικές, επαναληπτικές τροχιές που θα τους φέρουν μοιραία όλο και πιο κοντά στον προορισμό τους, την υποχρέωσή να διαλέξουν για τον εαυτό τους ένα σαφές ηθικό στρατόπεδο ανάμεσα στο Καλό και το Κακό. Να επιλέξουν την επαγρύπνηση ή τον εφησυχασμό. Την αντίσταση ή τη συνενοχή. Σε μια πραγματικότητα, όμως, όπου τα όρια ανάμεσα στη δικαιοσύνη και την ανομία, το σωστό και το άδικο μοιάζουν πλέον δυσδιάκριτα και συχνά διφορούμενα, το να ταχθείς με σαφήνεια σε ένα από τα δύο θεμελιώδη αυτά άκρα ίσως να είναι και η μεγαλύτερη ψευδαίσθηση... Με τη βοήθεια της εντυπωσιακής εξπρεσιονιστικής φωτογραφίας, ο σκηνοθέτης συλλαμβάνει αυτούσια την υποβλητική συμφωνία του φωτός με το σκοτάδι, την ασταθή και κλειστοφοβική γεωμετρία της δαιδαλώδους Βιέννης, την αίσθηση της αβεβαιότητας, του αφιλόξενου και του απρόβλεπτου που αναδύεται από τα χαλάσματά της. Ο τρίτος άνθρωπος διαλέγει να χαθεί μέσα σε αυτό το ντεκόρ. Περιπλανιέται από την αρχή μέχρι το τέλος σε έναν κατ’ επίφασιν πολιτισμένο κόσμο όπου κάθε βήμα ισοδυναμεί συχνά με έναν μικρό ηθικό θάνατο». (Το παραπάνω κείμενο είναι ευρεία περίληψη της κριτικής που έγραψε για το φιλμ ο Λουκάς Κατσίκας στο σχόλιο του με τίτλο «Carol Reed», Εκδόσεις του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης). Ασανσέρ για Δολοφόνους Γαλλία, Φιλμ Νουάρ, 1958. Διάρκεια: 91’. Σκηνοθεσία: Louis Malle. Σενάριο: Roger Nimier, Louis Malle, Noël Calef (μυθιστόρημα). Πρωταγωνιστούν: Jeanne Moreau, Maurice Ronet, Lino Ventura, Georges Poujouly, Yoori Bertin, Jean Wall, Elga Andersen, Gérard Darrieu. Ο Ζιλιέν, ένας πρώην στρατιωτικός της Λεγεώνας των Ξένων και με πολλά παράσημα από τη θητεία του, δουλεύει για έναν έμπορο όπλων και έχει ερωτική σχέση με τη γυναίκα του, τη Φλοράνς. Αποφασίζουν, να τον βγάλουν από τη μέση και ο Ζιλιέν κάνει τον φόνο βασισμένος στην εμπειρία του (αναρριχώμενος κάνει «φόνο σε δωμάτιο κλειδωμένο από μέσα»), αποχωρώντας τον τόπο του εγκλήματος, συνειδητοποιεί ότι έχει ξεχάσει ένα σημαντικό ενοχοποιητικό στοιχείο. Επιστρέφει, το παίρνει μαζί του και για να μη χάνει χρόνο φεύγει από την πόρτα και παίρνει το ασανσέρ, το οποίο όμως θα σταματήσει ανάμεσα σε δύο ορόφους. Από εκεί και πέρα μία σειρά συμπτώσεων ανατρέπει τα πάντα. Η Φλοράνς τον αναζητά απεγνωσμένα στους νυχτερινούς δρόμους του Παρισιού, επισκεπτόμενη τα μπαρ στα οποία σύχναζαν. Την ίδια ώρα ένα ζευγάρι νέων κλέβουν το αυτοκίνητο του και μπλέκουν σε μια ιστορία φόνου, κατά τη διερεύνηση του οποίου, οι υποψίες του αστυνομικού επιθεωρητή Σεριέ πέφτουν πάνω στον ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου τον Ζυλιέν, ο οποίος έχει μεν άλλοθι διότι είναι παγιδευμένος στο ασανσέρ, αλλά βρίσκεται κοντά στον τόπο όπου έχει δολοφονήσει το αφεντικό του. Ένα από τα κλασσικά φιλμ νουάρ, αυτό το χαμηλού προϋπολογισμού ασπρόμαυρο θρίλερ, ήταν η πρώτη, (μετά από μια συνεργασία του σε ντοκιμαντέρ του Κουστό), μεγάλου μήκους ταινία του 24χρονου τότε Λουί Μαλ. Εισάγοντας νέες αφηγηματικές και κινηματογραφικές τεχνικές, ο σκηνοθέτης προσάρμοσε τα στιλιστικά και θεματικά μοτίβα του αμερικανικού φιλμ νουάρ σε ένα γαλλικό πλαίσιο, ανοίγοντας τον δρόμο στην καθιέρωση του Γαλλικού Νέου Κύματος. Θέλοντας να απεικονίσει το Παρίσι αλλά και τους πρωταγωνιστές με έναν τρόπο που δεν είχε γίνει ποτέ πριν στην οθόνη, κινηματογράφησε σε θρυλικά νυχτερινά πλάνα στα Ηλύσια Πεδία τη Μορό χωρίς βαρύ μακιγιάζ και χρησιμοποιώντας μόνο το διαθέσιμο φως από τον δρόμο και τις βιτρίνες των καταστημάτων, ενώ το εκπληκτικό σάουντρακ του Μάιλς Ντέιβις για την ταινία ήταν εξίσου πρωτοποριακό. Αριστοτεχνικά σκηνοθετημένο και με έντονο σασπένς το φιλμ, θεωρήθηκε προάγγελος της νουβέλ βαγκ και των γαλλικών αστυνομικών φιλμ νουάρ τα οποία σημάδεψαν τη δεκαετία του ’60, ξεφεύγοντας από τα αμερικανικά στερεότυπα του είδους. Η νέα και γοητευτική Ζαν Μορό καθηλώνει με την ερμηνεία της. Η υποβλητική ασπρόμαυρη φωτογραφία του Ανρί Ντεκέ, δημιουργεί μυστηριακή ατμόσφαιρα, αποδεικνύοντας ότι το ασπρόμαυρο μπορεί να είναι πιο πλούσιο σε αποχρώσεις από το έγχρωμο. To σεμινάριο πραγματοποιείται ζωντανά στο στέκι της Δράσης για μια Άλλη Πόλη (Πάρνηθος 21) και διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας Zoom στην παρακάτω διεύθυνση: Join Zoom Meeting Κινηματογράφος και λογοτεχνία: Film Noir Meeting ID: 826 3104 5253 Passcode: 161882 Πληροφορίες για το κόστος συμμετοχής: 2111165797, στέκι της ΔΡΑΣΗΣ