της Αναστασίας Μάρη

Στις 22-24/9/2022 διεξήχθη στη «Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη», στο Ηράκλειο Κρήτης, το 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δημοτικών Βιβλιοθηκών της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης (ΕΕΒΕΠ) με θέμα: «Οι Δημοτικές Βιβλιοθήκες μετασχηματίζονται: Προοπτικές και προκλήσεις». Σταχυολογώντας ενδιαφέρουσες θέσεις από τις περιλήψεις των ομιλητών, παραθέτω τα παρακάτω: - Οι δημοτικές βιβλιοθήκες και στη χώρα μας, δεν μπορούν να παρατηρούν αμέτοχες σε ένα περιβάλλον που διαρκώς μεταβάλλεται. Οφείλουν να προσαρμόζουν τις λειτουργίες και τις υπηρεσίες τους, με τρόπο τέτοιο, ώστε να ανταποκρίνονται στις επιτακτικές ανάγκες των χρηστών τους, αγκαλιάζοντας τις νέες ανάγκες της κοινότητας. Ίσως θα έπρεπε να παραδειγματιστούμε από καλές πρακτικές από Βιβλιοθήκες του εξωτερικού οι οποίες υλοποιούν δράσεις και πρωτοβουλίες που βελτιώνουν την ποιότητας ζωής των πολιτών τους. Οι δημοτικές βιβλιοθήκες στο εξωτερικό, συμβάλλουν σημαντικά στον ελεύθερο χρόνο των χρηστών τους, προσφέροντάς τους ποικίλες επιλογές. - Μια σύγχρονη βιβλιοθήκη πρέπει να έχει τη δυνατότητα να διαμορφώνει Χώρους Ελευθέρου Χρόνου και Ψυχαγωγίας για τα Παιδιά και τις Οικογένειες. Οι περισσότερες σύγχρονες βιβλιοθήκες επιθυμούν να προσφέρουν στα παιδιά, όχι μόνο ένα χώρο μάθησης, αλλά κι ένα χώρο ψυχαγωγίας. Τα παιδιά και οι γονείς, επιζητούν ένα χώρο για πρακτικές δραστηριότητες, ένα χώρο που τους αρέσει και τους εμπνέει, ένα χώρο για να δοκιμάζουν νέες προκλήσεις, ένα χώρο δημιουργικής έκφρασης, ένα χώρο που προσφέρεται για διασκέδαση. - Οι δραματικές αλλαγές και προκλήσεις που βιώνουν οι κοινότητες τα τελευταία χρόνια, όπως οι κλιματικές αλλαγές, οι συνθήκες φτώχειας, τα μεταναστευτικά ρεύματα κ.ά. καθιστούν απαραίτητους τους χώρους των βιβλιοθηκών, ως τρίτους χώρους, όπου όλοι οι πολίτες έχουν δωρεάν πρόσβαση, να ανταλλάσσουν ιδέες και να περνούν ποιοτικό χρόνο «χτίζοντας» σχέσεις. Αποτελούν έναν σπάνιο, ουδέτερο, ασφαλή, ανοιχτό χώρο για όλους, ένα από τα τελευταία προπύργια της δημοκρατίας. - Μία βιβλιοθήκη μπορεί να αποτελέσει αρωγό σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, όπως είναι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Κάτι τέτοιο θα έχει ποικίλα οφέλη τόσο από τη μεριά των μεταναστών / προσφύγων, οι οποίοι θα αισθανθούν ότι γίνονται αποδεκτοί στη χώρα υποδοχής καθώς γίνονται προσπάθειες για να καλυφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφοριακές τους ανάγκες, αλλά και για τις ίδιες τις Βιβλιοθήκες που ενισχύουν κατ’ αυτό τον τρόπο τόσο την εξωστρέφειά τους όσο και το θεσμικό τους ρόλο, αυτό του «Φάρου Γνώσης» για όλους. - Ο επιστημονικός κόσμος άρχισε να αναζητά χώρους υλοποίησης προγραμμάτων ψυχικής υγείας έξω από τα γραφεία των επαγγελματιών, βάζοντας τη βιβλιοθεραπεία αλλά και τη βοήθεια προς τους μοναχικούς δρώντες και τους αστέγους, στο κέντρο των υπηρεσιών που μπορεί να προσφέρει άμεσα και χωρίς επιπλέον κόστος, μία βιβλιοθήκη. Ανοιχτές και φιλόξενες, δίπλα στα κοινωνικά ζητήματα που ταλαιπωρούν τις σύγχρονες πόλεις και προάγοντας την καλή ψυχική υγεία, οι δημόσιες βιβλιοθήκες επιτελούν, σήμερα, έργο πρώτης γραμμής. - Οι Σύλλογοι Φίλων Βιβλιοθηκών μπορούν να αποτελέσουν την απαραίτητη γέφυρα επικοινωνίας Βιβλιοθήκης-Τοπικής Κοινωνίας. Μπορούν να είναι ιδανικοί συνεργάτες, να υποστηρίξουν τις Βιβλιοθήκες δυναμικά και αποτελεσματικά στις όποιες αντιξοότητες και να τις ενισχύσουν στο έργο τους - Οι Δημοτικές Βιβλιοθήκες διαθέτουν έναν σημαντικό αριθμό σπανίων και πολυτίμων εκδόσεων καθώς και μοναδικό αρχειακό υλικό. Είναι, επομένως, σαφής η ανάγκη υιοθέτησης Εθνικού Επιχειρησιακού Σχεδίου καθώς και σύστασης Εθνικών Επιτροπών για τη ψηφιοποίηση αντικειμένων Πολιτιστικής Κληρονομιάς που υπάρχουν στις Δημοτικές Βιβλιοθήκες της χώρας μας. - Οι βιβλιοθήκες τα τελευταία χρόνια έχουν προσπαθήσει να συμπεριλάβουν στο κοινό τους ΑΜΕΑ, διαμορφώνοντας τους χώρους τους και διαθέτοντας τον κατάλληλο εξοπλισμό, για στήριξη της μελέτης των εντυποανάπηρων ατόμων. Ως εξουσιοδοτημένες οντότητες με βάση τη συνθήκη του Μαρακές, είναι οι αρμόδιοι φορείς που δύναται να δέχονται αιτήματά από εντυποανάπηρους χρήστες για προσβάσιμη βιβλιογραφία. Η AMELib είναι μια προσβάσιμη πολυτροπική ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, που δημιουργήθηκε για να καλύψει ανάγκες εντυποανάπηρων χρηστών, εξειδικεύεται στην παραγωγή και παροχή προσβάσιμου περιεχομένου στους φοιτητές των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων. - Σύμφωνα με μια έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε από την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Future Library και συμμετείχαν 73 δημοτικές και 27 δημόσιες βιβλιοθήκες, το 62% των χρηστών που εξυπηρετούνται πιο τακτικά από τις δημοτικές και δημόσιες βιβλιοθήκες είναι μαθητές και συνταξιούχοι ενώ πιο σπάνια τα ΑΜΕΑ και οι πρόσφυγες/ μετανάστες. Αναφορικά με τις νέες τεχνολογίες, στο χώρο των βιβλιοθηκών το 82% διαθέτει αυτοματοποιημένο σύστημα με το Koha και το OpenAbekt να κυριαρχούν. - Οι Δημοτικές Βιβλιοθήκες υπάγονται διοικητικά στο Υπουργείο Εσωτερικών, ενώ οι Δημόσιες στο Υπουργείο Παιδείας. Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, θα πρέπει να δοθεί τέλος στα προβλήματα των δυσλειτουργιών που παρουσιάζονται λόγω της ετερογένειας του νομικού πλαισίου. - Ορισμένες βιβλιοθήκες της Θεσσαλονίκης θέλησαν να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας και να προχωρήσουν στην υλοποίηση ενός δικτύου βιβλιοθηκών του πολεοδομικού συγκροτήματος της πόλης της Θεσσαλονίκης, με απώτερο στόχο την αναβάθμιση του ρόλου της βιβλιοθήκης στην τοπική κοινωνία αλλά και την ανάδειξη του πνευματικού πλούτου των βιβλιοθηκών της ευρύτερης περιοχής. Έτσι, ιδρύθηκε η πρώτη Μητροπολιτική Βιβλιοθήκη Πόλης στην Ελλάδα που ξεκίνησε με την εύγλωττη ονομασία “Thess-Βιβλίο” και την συμμετοχή δημοτικών, ακαδημαϊκών και ιδιωτικών Βιβλιοθηκών, με αρχικό στόχο υλοποίησης το διαδανεισμό βιβλίων μεταξύ των χρηστών τους και την ενοποιημένη ταυτόχρονη αναζήτηση των καταλόγων τους. Τα παραπάνω αποτελούν αναμφίβολα, τροφή για σκέψη και συζήτηση γύρω από το μεγάλο θέμα των βιβλιοθηκών και πιο συγκεκριμένα των βιβλιοθηκών του δήμου μας. Στα Βριλήσσια, μέχρι το 2014 δεν υπήρχε καμιά βιβλιοθήκη ανοιχτή για τους δημότες της πόλης μας, με εξαίρεση τις βιβλιοθήκες των σχολείων, που απευθύνονται, όμως, μόνο στους μαθητές και το εκπαιδευτικό προσωπικό. Την ανάγκη δημιουργίας δημοτικής βιβλιοθήκης την είχε εκφράσει στο Δημοτικό Συμβούλιο (22/2/2011) η δημοτική κίνηση «ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΠΟΛΗ», η οποία είχε προτείνει: «1. Να ασκήσει η διοίκηση του Δήμου θεσμικές πιέσεις προς την Δ/νση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με σκοπό την άμεση τοποθέτηση υπεύθυνου καθηγητή με πλήρες ωράριο για την πρωινή της λειτουργία. 2. Να προβλεφθεί στο πλαίσιο του τρέχοντος δημοτικού προϋπολογισμού η πρόσληψη βιβλιοθηκονόμου, ώστε να λειτουργήσει η βιβλιοθήκη με απογευματινό ωράριο, προς όφελος όλων των δημοτών. 3. Να μετατραπεί η σχολική βιβλιοθήκη σε Δημοτική Βιβλιοθήκη, ώστε να μπορεί να αναπτύξει στο μέλλον περαιτέρω τις δραστηριότητές της.» Δυστυχώς, από το 2011 δεν έγινε τίποτα σχετικά με τη δημοτική βιβλιοθήκη, οπότε η ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΠΟΛΗ έκανε το μεγάλο βήμα και από την Τρίτη 22/7/2014, άρχισε να λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη στο στέκι της «Δράσης», (Πίνδου 30 και Μαραθώνος)! Μέλη της Κίνησης διαχώρισαν και κατέγραψαν 500 τίτλους βιβλίων, άμεσα διαθέσιμους στους δημότες! Καί, όπως έγραφαν στην ιστοσελίδα της ΔΡΑΣΗΣ «... Όταν η δημοτική βιβλιοθήκη οριστικοποιηθεί και λειτουργήσει, τότε η βιβλιοθήκη της "Δράσης" θα διασυνδεθεί μαζί της, λειτουργώντας συμπληρωματικά, προς όφελος των δημοτών. Όσοι επιθυμείτε να διαθέσετε ή να ανταλλάξετε βιβλία ή και να συμμετέχετε στις μελλοντικές δραστηριότητες της «Ομάδας Βιβλιοθήκη» της Δράσης, ευπρόσδεκτοι! Σας περιμένουμε!». Από τότε πέρασαν ...8 ολόκληρα χρόνια! Όλο αυτό το διάστημα, στο δήμο μας, λειτουργούσε μόνο η βιβλιοθήκη της ΔΡΑΣΗΣ, η οποία πρόσφερε ανεκτίμητο έργο και αγκαλιάστηκε από τους δημότες, με αποτέλεσμα να γιγαντωθεί (έχει πλέον πάνω από 2000 τίτλους βιβλίων), ενώ παράλληλα λειτουργεί και δανειστική ταινιοθήκη με περισσότερα από 1200 DVD. Από το 2014 μέχρι σήμερα，η βιβλιοθήκη της ΔΡΑΣΗΣ σε συνεργασία με την κινηματογραφική λέσχη “CINE ΔΡΑΣΗ” έχει διοργανώσει εκατοντάδες εκδηλώσεις με παρουσιάσεις βιβλίων, συγγραφέων, συζητήσεις, καθώς και αφηγήσεις παραμυθιών για τους μικρούς συμπολίτες μας! Κι έτσι φτάσαμε στο 2023, το οποίο μας βρίσκει με ...δύο βιβλιοθήκες! Ναι! Τον Οκτώβρη του 2022 αποκτήσαμε, επιτέλους δημοτική βιβλιοθήκη στα Βριλήσσια! Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι στην ηλεκτρονική εποχή μας, η λειτουργία μιας δημοτικής βιβλιοθήκης δεν είναι τόσο απαραίτητη όσο τις προηγούμενες δεκαετίες. Φυσικά, ένα τέτοιο επιχείρημα δεν ευσταθεί και αυτό μου το απέδειξε περίτρανα ένα πρόσφατο ταξίδι μου στην Κοπεγχάγη. (Μιλάμε για μια πόλη που ακόμα και τα ...λεωφορεία έχουν θυρίδες φόρτισης για τα κινητά και τα τάμπλετ των πολιτών!) Κι όμως, η επίσκεψή μου σε δύο βιβλιοθήκες δύο δήμων της πόλης, μου έδειξε πώς λειτουργούν οι βιβλιοθήκες σε μια σύγχρονη πόλη και το σημαντικό ρόλο που παίζουν στην κοινωνικοποίηση των ανθρώπων και στην ανάγκη για πρόσβαση σε πολλά διαφορετικά βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, ταινίες και, φυσικά, υπολογιστές. Μια δημοτική βιβλιοθήκη, επομένως, για να επιτελεί σωστά το ρόλο της πρέπει να είναι «κατάλληλα εξοπλισμένη, στον ανάλογο χώρο και με το ανάλογο προσωπικό», όπως πολύ σωστά είχε επισημάνει η «ΔΡΑΣΗ για μια άλλη πόλη» (22/2/2011 δημοτικό συμβούλιο, 29/7/2014 ιστοσελίδα Δράσης, 18/10/2018 ιστοσελίδα Δράσης, 5/2/2021 δημοτικό συμβούλιο).Τί σημαίνει κατάλληλα εξοπλισμένη: προφανώς αναφερόμαστε σε τίτλους βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων και σε σωστή καταγραφή τους. Ως προς αυτό, η νεοσύστατη (μόλις 13/10/2022!!!) δημοτική μας βιβλιοθήκη χωλαίνει ως προς τους τίτλους βιβλίων (είναι κυρίως από προσφορές των δημοτών, μετά από έκκληση του Δήμου από το 2011...), αλλά έχει ένα πολύ καλό σύστημα καταγραφής και δανεισμού (OPAC - Open Public Access Catalogue), το οποίο επιτρέπει στους χρήστες και αναγνώστες να αναζητήσουν τις πληροφορίες που χρειάζονται, έστω και αν γνωρίζουν μόνο ένα στοιχείο του τεκμηρίου/βιβλίου, αναζητώντας με Λέξη Κλειδί, Τίτλο, Συγγραφέα, Θέμα, ISBN κτλ. Ακόμη (όπως διαβάζουμε στην επίσημη σελίδα της δημοτικής βιβλιοθήκης «ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ»: Στόχος του καταλόγου (OPAC) είναι να δώσει τη δυνατότητα εκτός από τον εύκολο εντοπισμό των τεκμηρίων, ο χρήστης να μπορεί να γνωρίζει και την κατάσταση του τεκμηρίου που τον ενδιαφέρει δηλ. αν το υλικό δανείζεται ή όχι, να γνωρίζει την ημερομηνία επιστροφής του υλικού, να κάνει κράτηση σε ένα τεκμήριο που χρειάζεται και τέλος να ανανεώσει υλικό που είναι ήδη χρεωμένος χωρίς να επισκεφτεί το χώρο της βιβλιοθήκης. Το ωράριο λειτουργίας της δημοτικής βιβλιοθήκης Βριλησσίων είναι 10.00-20.00 καθημερινά, αλλά δυστυχώς δεν είναι ανοιχτή το Σαββατοκύριακο, όταν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (εργαζόμενοι και μαθητές) θα μπορούσε να την αξιοποιήσει καλύτερα τότε. Προφανώς, το θέμα του ωραρίου κολλάει στην τρίτη προϋπόθεση που επισημάναμε παραπάνω, δηλαδή στο ανάλογο προσωπικό. Μια δημοτική βιβλιοθήκη, ωστόσο, δε νοείται να είναι απλώς ένας χώρος για να στέκονται τα βιβλία προς δανεισμό. Στη βιβλιοθήκη πηγαίνουμε για να ξεφυλλίσουμε βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, για να τα διαβάσουμε πιθανά εκεί σ έναν ωραίο, ζεστό, ήσυχο χώρο. Εδώ, η νεοσύστατη βιβλιοθήκη του δήμου ούτε κατ' ευφημισμό δε μπορεί να λέγεται βιβλιοθήκη. Ο χώρος είναι απολύτως ακατάλληλος για τους παρακάτω λόγους: 1) Δεν είναι εύκολα προσβάσιμος για ανθρώπους με κινητικά προβλήματα (αφύσικα ψηλό ρείθρο πεζοδρομίου και σκαλοπάτια) 2) Τα απογεύματα, στο υπόγειο του κτηρίου (αλλά με προσέλευση μέσα(!) από το χώρο της βιβλιοθήκης) λειτουργεί παιδικό τμήμα γυμναστικής του Δήμου, με αποτέλεσμα να μην μπορεί κανείς να διαβάσει απρόσκοπτα έστω και στα δύο τραπέζια ανάγνωσης του χώρου). 3) Δεν υπάρχει έστω ένας υπολογιστής για το κοινό. 4) Ο χώρος είναι τόσο μικρός, που δε μπορούν να συνευρίσκονται πάνω από πέντε άνθρωποι. Τίθεται, επομένως το ερώτημα: Τί θα γίνει με τις βιβλιοθήκες του δήμου μας; Η νεοσύστατη δημοτική έχει σύγχρονο σύστημα ταξινόμησης, σταθερό ωράριο λειτουργίας και προσωπικό, ενώ η βιβλιοθήκη της ΔΡΑΣΗΣ διαθέτει πολλαπλάσιους τίτλους βιβλίων, ταινιοθήκη και εμπειρία πλήθους εκδηλώσεων και προσφοράς στους συμπολίτες μας, ιδίως την περίοδο της σκληρής καραντίνας λόγω κορονοϊού. Και οι δυο έχουν πρόβλημα χώρου. Κατά τη γνώμη μου ΠΡΕΠΕΙ ο δήμος να βρει ή να σχεδιάσει (τουλάχιστον) ένα κατάλληλο χώρο που να καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών για μια σύγχρονη δημοτική βιβλιοθήκη. Μέχρι τότε, μπορεί να κάνει τα εξής: • Να προχωρήσει στην καταγραφή όλων των τεκμηρίων της βιβλιοθήκης της ΔΡΑΣΗΣ με το σύστημα καταγραφής και δανεισμού (OPAC - Open Public Access Catalogue), ώστε να μπορέσουν οι δύο βιβλιοθήκες να λειτουργήσουν ως δίκτυο( η βιβλιοθήκη της ΔΡΑΣΗΣ έχει ηλεκτρονικό κατάλογο, αλλά πιο απλό: η αναζήτηση γίνεται μόνο με τίτλο και συγγραφέα) • Να ενημερώνει τους δημότες για την παράλληλη λειτουργία της βιβλιοθήκης της ΔΡΑΣΗΣ, η οποία λειτουργεί στο στέκι της Δημοτικής Κίνησης (Πάρνηθος 21) και έχει το εξής ωράριο: από Δευτέρα έως και Παρασκευή 12:00-14:00 και απογεύματα 18:00-20:00.