Ο Άγγελος Χάγιος στην εκδήλωση της «Δράσης» για τον «Καλλικράτη»

Ο Α. Χάγιος ήταν υποψήφιος δήμαρχος στον δήμο της Αθήνας. Εργάζονταν μέχρι πολύ πρόσφατα στην Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ανάπτυξης. Είναι επί χρόνια διακεκριμένο στέλεχος της αριστεράς. Το κείμενο που ακολουθεί είναι η απομαγνητοφωνημένη τοποθέτησή του στη συζήτηση της «Δράσης» για τον «Καλλικράτη» που έγινε τη Δευτέρα, 22 Φεβρουαρίου 2010 στα Βριλήσσια. Οι τοποθετήσεις και των τελευταίων εισηγητών θα ολοκληρωθούν σύντομα. (Στη φωτογραφία απο αριστερά, Χρ. Κορτζίδης, Σπ. Τζόκας, Α. Χάγιος, Γ. Τσούτσιας) Επειδή με προκάλεσε ο τρόπος που έθεσε η «Δράση» (μέσω της πρόσκλησής της) το θέμα της σημερινής συζήτησης («Καλλικράτης ή αυτοδιοίκηση»), θα ήθελα να ξεκινήσω θέτοντας με διαφορετικό τρόπο αυτό το ερώτημα: «Καλλικράτης ή Καλλικράτης», δηλαδή «ποιός Καλλικράτης»; Γυρνώντας στην Ιστορία, εκτός από τον Καλλικράτη τον αρχιτέκτονα, υπάρχει και ο Καλλικράτης της Αχαϊκής Συμπολιτείας, αυτός που την πρόδωσε στους Ρωμαίους και ήταν η αιτία της ήττας της. Επομένως, ποιος Καλλικράτης; Δυο αρχικές παρατηρήσεις: Είναι μύθος όλο αυτό που μας βομβαρδίζουν από την περίοδο του «Καποδίστρια Ι», του ενδεχόμενου «Καποδίστρια ΙΙ» που βούλιαξε στην οικονομική κρίση και του «Καλλικράτη» που ήρθε τώρα, ότι ο μεγάλος δήμος είναι η λύση των προβλημάτων της αυτοδιοίκησης. Ότι η συνένωση είναι η λύση για την τοπική ανάπτυξη. Στη σημερινή Γαλλία του Σαρκοζύ, δεν κάνουν συνενώσεις, κάνουν διαχωρισμούς! Και όταν τέθηκε πριν 20 χρόνια το θέμα των συνενώσεων, άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση περί δημοκρατίας και συμμετοχής. Είναι αλήθεια ότι δεν προχωράς στον «Καλλικράτη», και μάλιστα με όλο αυτό το μοντέλο της τεχνοκρατικής επάρκειας, του ευρωπαϊσμού, των επιχειρησιακών προγραμμάτων, με μεθοδολογίες, με ηλεκτρονικές διακυβερνήσεις, χωρίς να έχεις πρώτα κάνει απολογισμό όσων έχουν προηγηθεί. Στην επιχείρηση, σ’ έναν δήμο –επιχείρηση όπως αυτοί τον αντιλαμβάνονται, αυτό το λένε και τα βιβλία του πρώτου έτους, σ’ έναν δήμο που λειτουργεί με επιχειρησιακά προγράμματα, θα ήταν στοιχειώδες να υπάρξει πρώτα ένας απολογισμός. Ποιος ήταν ο απολογισμός του «Καποδίστρια Ι»; Απολογισμός κοινωνικού οφέλους (αν θεωρούμε ότι οι δήμοι έχουν κοινωνικό ρόλο), αναπτυξιακού, οργανωτικού, διοικητικού και οικονομικού οφέλους; Κανένας. Μια παρένθεση εδώ: Αν δείτε τον απολογισμό του γενικού λογιστηρίου του κράτους, διαπίστωνε για την τετραετία μετά τον «Καποδίστρια Ι» κέρδος 1,5 περίπου δις ευρώ για το δημόσιο ταμείο από χρηματοδοτήσεις που δεν δόθηκαν στους δήμους. Αυτό είναι γραμμένο σε μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης –αυτή είναι η μόνη μελέτη που επιχείρησε κάποιον απολογισμό, πέραν τούτο δεν έγινε κανένας άλλος απολογισμός. Μιλώντας δηλαδή καθαρά τεχνοκρατικά, ο «Καλλικράτης», όχι μόνον είναι μια σκληρή πολιτική επιλογή, αλλά και μια επιλογή που καταπατά οποιαδήποτε σύγχρονη τεχνοκρατική μεθοδολογία ανάλυσης, απολογισμού, εξαγωγής συμπερασμάτων, δημιουργίας κάποιου προγράμματος που θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάποιους στόχους. Γιατί όμως ο «Καλλικράτης» είναι μια σκληρή πολιτική επιλογή; Πρώτον, αποτελεί επέμβαση και τροποποίηση του πολιτικού συστήματος. Είναι δεύτερον, αναδιοργάνωση του κρατικού διοικητικού συστήματος σε συντηρητική, νεοφιλελεύθερη και αντιδραστική, κατεύθυνση. Και τρίτον, είναι μέρος του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης και στοιχείο ελέγχου από τις επιτροπές της Κομισιόν που θα ασκούν εποπτεία την επόμενη περίοδο στη χώρα μας. Και πίσω από τις επιτροπές, είναι η Deutsche Bank και η Goldman Sachs, που δανειοδοτούν, ασφαλίζουν τη δανειοδότηση και το ρίσκο, μειώνουν το ρίσκο και ξαναδανειοδοτούν και περιμένουν στη γωνία την πτώχευση για να δανειοδοτήσουν και πάλι με spreads 400 μονάδες πάνω από το γερμανικό. Αρκεί να θυμηθούμε την τοποθέτηση του πρωθυπουργού στο πρόσφατο συνέδριο της ΚΕΔΚΕ, όπου είπε πως θεωρεί τον «Καλλικράτη» μέρος του προγράμματος σταθερότητας, και ότι ακόμη κι αν δεν είχαμε προδιαγράψει τη διοικητική μεταρρύθμιση, έπρεπε τώρα να την έχουμε, για να εφαρμόσουμε το πρόγραμμα δημοσιονομικής πειθαρχίας και εξόδου της χώρας από την οικονομική κρίση. Αυτή είναι η τοποθέτηση του πρωθυπουργού για τον «Καλλικράτη». Η σύνδεση αυτή σημαίνει ότι ο «Καλλικράτης» θα μπει στη δημοσιονομική πειθαρχία. Ήδη έχουμε γραμμική μείωση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων. Αυτή η μείωση πόρων και η δημοσιονομική πειθαρχία, δεν είναι μόνον για τη διοικητική λειτουργία των δήμων, αλλά κυρίως συνδέεται και αφορά τα σημεία που ελέγχει η Κομισιόν, δηλαδή τη μείωση των κοινωνικών δαπανών. Παιδεία, υγεία. Ήδη το 1 δις για την Παιδεία «πέφτει», πριν ή μετά τον 14ο μισθό, θα δούμε, αλλά είναι έτοιμο, ανακοινώθηκε. Επομένως έχουμε μείωση κοινωνικών πόρων στο κεντρικό κράτος, με γραμμική επέκταση και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Επιπλέον, πού θα βρει ένας δήμος πόρους από τη στιγμή που θα μπει σ’ αυτή τη δημοσιονομική πειθαρχία; Υπάρχουν δυο οι τρόποι: Αύξηση της φορολογίας, σε μια περίοδο μάλιστα όπου οι μισθοί έχουν ήδη «φαγωθεί» από την ακρίβεια και συζητάμε για το συνταξιοδοτικό, το ασφαλιστικό κλπ. Θα βρουν δηλαδή πόρους από υπερφορολόγιση και όχι όπως λένε με το αισιόδοξο σενάριο της νεοφιλελεύθερης λογικής ότι οι δήμοι θα πάρουν κάτι από την αύξηση του ΦΠΑ, ούτε από εκεί θα πάρουν. Δεύτερη εκδοχή είναι η αναζήτηση πόρων από επενδυτές και τραπεζικό σύστημα. Σκεφτείτε τώρα τι έχει να γίνει, όταν οι μεγάλοι και ισχυροί δήμοι που φαντάζονται όλοι αυτοί οι κύριοι, μπλέξουν με την Deutsche Bank και την Goldman Sachs, με όλο αυτό το κύκλωμα, για να πάρουν δάνεια. Λένε ισχυρός δήμος, με υπηρεσίες, που να έχει πιστοποιημένη πιστοληπτική ικανότητα ώστε να έρθουν οι επενδυτές! Ποιοι επενδυτές; Ένα μικρό χωριό είναι η Ελλάδα και γνωριζόμαστε. Η μεγαλύτερη τεχνική εταιρεία στην Ελλάδα, με την μεγαλύτερη ισχύ στα ΜΜΕ, με την τεράστια πολιτική ισχύ που ανέτρεψε κάποιους που προσπάθησαν να μιλήσουν για «νταβατζήδες», με δικηγόρο υπουργό σήμερα παρά τω πρωθυπουργώ, έχει ήδη πρόγραμμα κίνησης του κεφαλαίου της μέσω ισχυρών δήμων. Για ΧΥΤΑ, βιολογικούς καθαρισμούς, για Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, για επενδύσεις, με ποιό τρόπο, όπως με τις εθνικές οδούς, με τα διόδια. Υπάρχει και πρόγραμμα παραγωγής τραπεζικών προϊόντων για τη δανειοδότηση των δήμων, μέχρι και για δημοτικά ομόλογα. Υπάρχουν στοχεύσεις τις οποίες βιώνουμε, για την αξιοποίηση του δημόσιου χώρου, των τελευταίων ελεύθερων χώρων -ιδιαίτερα στο κέντρο της Αθήνας, για παρκινγκ, για κερδοφόρες δραστηριότητες. Όλα αυτά, δεν γίνονται με μικρούς δήμους, δεν γίνονται με έναν μηχανικό, αυτή η πλευρά πράγματι, θέλει ισχυρούς δήμους. Η πλευρά των λαϊκών αναγκών, αμφιβάλω αν θέλει το ίδιο. Επομένως δεν είναι καταστροφολογικό το σενάριο, μπορεί κανείς εύκολα και με στοιχεία να αποδείξει τις τάσεις που υπάρχουν. Το αν αυτές θα επικρατήσουν, εξαρτάται και από τις λαϊκές αντιδράσεις, οι οποίες δεν αρκεί να εκδηλώνονται με μοναδική αφορμή το χωροταξικό. Όταν σήμερα ο πολίτης απειλείται στο εισόδημά του, απειλείται να έχει ακόμη έναν άνεργο στην οικογένειά του, απειλούνται τα συνταξιοδοτικά, ασφαλιστικά και δημοκρατικά του δικαιώματα, αντιλαμβάνεστε ότι για να δράσει, να προβληματιστεί και να κινητοποιηθεί και για το θέμα των διοικητικών ορίων των δήμων, είναι ανάγκη να γίνει πρώτα κατανοητό ότι το κοινωνικό πρόβλημα έχει και αυτήν την πλευρά και αντιστρόφως. Δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνον με το θέμα των διοικητικών ορίων. Αλλά και γι’ αυτό πρέπει να ανοίξει αυτός ο διάλογος, να υπάρξει ο αντίλογος αν σε αυτά που εγώ ισχυρίζομαι τεθούν διαφορετικά ζητούμενα. Κλείνω με τη διαπίστωση ότι ο «Καλλικράτης» αποτελεί επέμβαση στο πολιτικό σύστημα. Αυτό δεν το ζούμε τόσο έντονα στην Αττική, διότι εδώ θα γίνουν ελιγμοί προκειμένου να περάσει το συνολικό σχέδιο. Εδώ δεν είναι φανερό, δεν είναι εύκολο να νομιμοποιηθεί στους δημότες πως ο δήμος τους, ο δήμος Ελληνικού, Καισαριανής ή ο δήμος Βριλησσίων για παράδειγμα, θα είναι καλύτερος αν συνενωθεί. Το μεγάλο πείραμα θα γίνει στην επαρχία, εκεί θα γίνει η μεγάλη τομή. Στο ζήτημα αυτό, είχαμε ήδη τα προηγούμενα χρόνια μια σοβαρή τροποποίηση του πολιτικού προσωπικού μέσα στα δημοτικά συμβούλια: Λόγω της γενικότερης κοινωνικοπολιτικής κατάστασης, βαίνει μειούμενη η συμμετοχή εργαζομένων στα δημοτικά συμβούλια, και μάλιστα εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα, ανθρώπων δηλαδή που δεν έχουν οικονομικές δυνατότητες. Η τάση είναι να συμμετέχουν στην αυτοδιοίκηση άνθρωποι που έχουν κάποια οικονομική δυνατότητα ή δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν χρόνο. Τι γίνεται σήμερα στην επαρχία; Αυτοί που ενδιαφέρονται να γίνουν δήμαρχοι είναι πρώην βουλευτές ή και νυν βουλευτές. Γιατί τώρα ο μεγάλος δήμος θα έχει μεγάλο προϋπολογισμό, προσφέρει μεγάλο «prestige» να διαπραγματευτεί με κατασκευαστικές εταιρείες, τραπεζικό σύστημα, με μεγαλύτερης δηλαδή κλίμακας ενέργειες. Εκεί τίθεται και το στοιχείο της όποιας λαϊκής συμμετοχής, όχι μόνον υπό την έννοια των συνελεύσεων, αλλά ακόμη και μέσα στα δημοτικά συμβούλια, και εκεί η λαϊκή συμμετοχή θα υποβαθμιστεί. Δηλαδή εκτός από το κεντρικό εκλογικό σύστημα που θα γίνει πιο σκληρό και το τοπικό εκλογικό σύστημα που παραμένει πλειοψηφικό, θα έχουμε και μια τέτοιου τύπου τροποποίηση, μείωση των δυνατοτήτων ανθρώπων που είναι ταγμένοι και παλεύουν για τα τοπικά προβλήματα να έχουν την ευχέρεια να εκλεγούν. Ξέρετε τι κόστος θα έχει μια προεκλογική καμπάνια στα χωριά, στην επαρχία, όταν θα συνενώνονται 7-8 σημερινοί δήμοι; Τεράστιο κόστος. Πώς θα «βγει» αυτό το κόστος από τους δημάρχους και τα δημοτικά συμβούλια που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα; Ας μην το συνεχίσω. Έχουμε ακόμη επίδραση στη σχέση μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όχι μόνον λόγω της εποπτείας που θα ασκείται, με τα περί χρηματοδοτήσεων και ευκαιριών (που λένε εύκολα όποιοι δεν έχουν ζήσει από κοντά αυτές τις καταστάσεις). Αλλά και μέσω του ισχυροποιημένου θεσμού της περιφέρειας. Ισχυρή εξουσία δεν είναι αυτή που γράφει τις αρμοδιότητες, αλλά αυτή που «γράφει» τα λεφτά και παίρνει τις αποφάσεις. Και οι περιφέρειες με τους 13 περιφερειάρχες ισχυροποιούνται γιατί αυτοί θα έχουν το περιφερειακό επιχειρησιακό πρόγραμμα, που συνολικά στις 13 περιφέρειες αντιστοιχεί σε 9-10% του ΕΣΠΑ, δηλαδή 9-10% των 22,5 δις ευρώ! Αυτή η εξουσία θα ασκείται μεν και με το υπουργείο οικονομίας, αλλά υπό την άμεση διοίκηση και εποπτεία της Ε.Ε. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Θα σας το πω με ένα παράδειγμα από τον δημόσιου ενδιαφέροντος φορέα που εργάζομαι: Ενώ στην ΕΕΤΑΑ παράγουμε οργάνωση, μηχανοργάνωση κλπ και μπορούμε, όπως κάναμε στον πρώτο «Καποδίστρια» να οργανώσουμε τους δήμους με κόστος και ποιότητα που έχει εκτιμηθεί θετικά, σου λένε, όχι, δεν θα κάνεις αυτό, θα γίνεις ενδιάμεσος φορέας και τροχονόμος ανάθεσης των μελετών στον ιδιωτικό τομέα. Οι οποίοι όταν θα πάρουν αυτές τις μελέτες και τις εφαρμογές, επειδή δεν γνωρίζουν από τοπική αυτοδιοίκηση, θα αρχίσουν να ψάχνουν κάποιον υπάλληλο από εμάς να πάμε τα απογεύματα –επειδή θα έχει μειωθεί ο μισθός μας, να κάνουμε υπερωρίες εκεί. Αυτή είναι η πραγματικότητα και αυτό θα αντιμετωπίσουμε! Θα μπορούσα συμπερασματικά να πω, ότι ο «Καλλικράτης» εγείρει και άλλα σοβαρά πολιτικά ζητήματα υπό την οπτική της αριστεράς. Δεν θέλω όμως να τονίσω αυτήν την πλευρά. Από μια ευρύτερη κοινωνική σκοπιά, σε μια περίοδο που ο δημότης –και ιδιαίτερα ο εργαζόμενος, ο άνεργος, ο συνταξιούχος, τα νέα παιδιά που δεν βρίσκουν δουλειά, θα υποστούν τον Αρμαγεδδώνα, έρχεται ο «Καλλικράτης» να ενισχύσει αυτήν την τάση. Γι’ αυτό χρειάζεται ένα μέτωπο των ίδιων των δημοτών, των εργαζομένων, των νέων που ενδιαφέρονται για το εισόδημά τους, τη ζωή τους, την κοινωνική τους θέση, για να διεκδικήσει τους κοινωνικούς πόρους που έχουν ανάγκη οι δήμοι και που σήμερα απειλούνται. Ένα μέτωπο που θα διεκδικεί τη συμμετοχή, την παρέμβαση, τον λαϊκό έλεγχο σε όσα συμβαίνουν στους δήμους, δημοκρατία δηλαδή, μια άλλη ζωή, αυτό είναι το ζητούμενο! Τελειώνω με μια άρνηση και μια αισιόδοξη θέση. Η άρνηση: Όλα όσα είναι αναγκαία ως εκσυγχρονισμοί λειτουργίας στην αυτοδιοίκηση δεν χρειάζονταν ούτε χρειάζονται τις συνενώσεις. Όλα όσα χρειάζονται -και καλύτερα, μπορούσαν να γίνουν με θεσμούς συνεργασίας μεταξύ των δήμων. Όλα. Αυτό που γίνεται δεν αποτελεί αποκέντρωση, αντίθετα είναι υπερσυγκέντρωση. Ευρωπαϊκή Ένωση, κεντρικό κράτος, περιφέρειες, συγκέντρωση στους δήμους. Και μια θετική σκέψη: Η κοινωνία, και η ελληνική, έχει παραγάγει τεράστιο πλούτο. Υπάρχει πλούτος, όχι μόνον από οικονομική άποψη, αλλά και ως γνώση, τεχνογνωσία. Η φασαρία δεν γίνεται για το αν πράγματι αυτό συμβαίνει, αλλά για το πώς αυτός ο πλούτος θα μοιραστεί. Με τη σύγχρονη τεχνολογία που είναι κατάκτηση του ανθρώπινου πολιτισμού, με τη λεγόμενη ηλεκτρονική διακυβέρνηση, θα μπορούσε χωρίς πολλά-πολλά, εκεί που βρίσκεται ο άνεργος, ο άνθρωπος με τις ειδικές ανάγκες, οι γιαγιάδες μας και οι παππούδες μας, να εξυπηρετηθούν. Αρκεί τα κονδύλια να προσανατολιστούν σ’ αυτή την κατεύθυνση. Κάποιοι ζητήσανε προτάσεις. Πολλές μπορούν να ειπωθούν, θα αναφερθώ σε μια. Έχει διαθέσιμα αυτή τη στιγμή 1,5δις ευρώ το πρόγραμμα ψηφιακής σύγκλισης, τα οποία είναι όλα δεσμευμένα και από τη σημερινή και από την προηγούμενη κυβέρνηση για εργολαβίες των μεγάλων επιχειρήσεων πληροφορικής. Έτοιμα χρήματα, διεκδίκηση που μπορεί να επιβληθεί. Να χρηματοδοτηθεί η ηλεκτρονική τοπική διακυβέρνηση και δεν χρειάζεται ούτε «Καλλικράτης», ούτε τίποτε άλλο. Η διεκδίκηση του πλούτου που υπάρχει υπέρ των κοινωνικών αναγκών είναι σήμερα το ζητούμενο. Και από αυτή τη σκοπιά καμιά συγκέντρωση, καμιά συγκεντροποίηση δεν μας χρειάζεται. Χρειάζεται το μέτωπο των ανθρώπων που ενδιαφέρονται να προοδεύσει η ανθρώπινη κοινωνία και ο πολιτισμός, οι εργαζόμενοι πριν απ’ όλα.