ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 7/3/2010, άρθρο του Μωϋσή Λίτση

ΤΡΙΑΝΤΑ ΤΡΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΔΟΛΑΡΙΑ ΕΧΟΥΝ «ΕΠΕΝΔΥΘΕΙ» ΣΗΜΕΡΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ ΩΣ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ ΠΤΩΧΕΥΣΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Ή ΚΡΑΤΩΝ ΤΟ 1994 μία ομάδα από τραπεζίτες της JP Morgan πήγε στο διάσημο Boca Raton Resort της Φλόριντα όχι τόσο για διακοπές όσο για την εκπόνηση ενός μεγαλόπνοου σχεδίου: Πώς θα προστατεύσουν τα λεφτά που δάνειζαν αβέρτα σε επιχειρήσεις από ενδεχόμενη χρεοκοπία. Έτσι γεννήθηκαν «τα χρηματοοικονομικά όπλα μαζικής καταστροφής», όπως αποκάλεσε τα credit default swaps (CDS), ο γνωστός μεγαλοεπενδυτής Γουόρεν Μπάφετ. Τα credit default swaps είναι συμβόλαια αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου, δηλαδή συμβόλαια που καλύπτουν τον αγοραστή ομολόγων (χρέους) σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών ή χρεοκοπίας. Η κατάρρευση της αμερικανικής ασφαλιστικής εταιρείας AIG το 2008 (σώθηκε χάρη στα χρήματα των αμερικανών φορολογουμένων) οφείλεται στην έκθεση ύψους 14 δισ. δολαρίων που είχε η εν λόγω εταιρεία σε CDS. Αλλά ας πάρουμε το νήμα από την αρχή. Στα μέσα του '90 τα βιβλία της JP Morgan ήταν γεμάτα με δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια που είχαν δοθεί σε επιχειρήσεις και κυβερνήσεις ξένων κρατών. Η νομοθεσία υποχρέωνε την τράπεζα να κρατά τεράστιες ποσότητες κεφαλαίου ως αποθεματικό σε περίπτωση που κάτι πήγαινε στραβά. Αυτό, όμως, δεν συνέφερε την τράπεζα. Γι' αυτό δημιούργησε ένα εργαλείο που θα την προστάτευε σε περίπτωση χρεοκοπίας του οφειλέτη. Τα «παιχνίδια» Η JP Morgan είχε ήδη στα μέσα του '90 στελεχώσει την υπηρεσία swap με νεαρούς μαθηματικούς από το ΜΙΤ και το Cambridge. Αυτοί άρχισαν να αναπτύσσουν τα περίπλοκα αυτά χρηματοοικονομικά εργαλεία, τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποίησαν τράπεζες όπως η Goldman Sachs για να βοηθήσουν την απόκρυψη χρεών όπως αυτό της Ελλάδας το 2000-2001 υπό την πλήρη ανοχή της Eurostat, που μέχρι το 2008 δεν έβρισκε τίποτα το επιλήψιμο σε όλη αυτή τη διαδικασία. Τα πρώτα CDS αφορούσαν δάνεια μεγάλων επιχειρήσεων όπως η Ford, η Wal-Mart και η ΙΒΜ, αργότερα χρησιμοποιήθηκαν για να ενθαρρύνουν τους επενδυτές να αγοράσουν ομόλογα αναδυόμενων αγορών. Με την κατάρρευση της Enron και της WorldCom αυξήθηκε η ανάγκη για «προστασία», με την αγορά να υπερδιπλασιάζεται κάθε χρόνο μετά το 2000. Βλέποντας τα κράτη να υπερδανείζονται για να αντιμετωπίσουν την κρίση, τα CDS επεκτάθηκαν στην «προστασία» έναντι χρεοκοπίας αναπτυγμένων πλέον οικονομιών, όπως η Ελλάδα. Η αγορά των credit default swaps έφθασε μέσα σε μια δεκαετία από 900 δισ. δολάρια το 2000 στα 30 τρισ. δολάρια (!). Τριάντα τρισ. δολάρια έχουν δηλαδή «επενδυθεί» στον κόσμο για το ενδεχόμενο πτώχευσης εταιρειών ή κρατών. Η αξία του αμερικανικού χρηματιστηρίου ανερχόταν το 2008 σε 36,6 τρισ. δολάρια, η αγορά ενυπόθηκων δανείων σε 1,7 τρισ. δολάρια και η αγορά αμερικανικών κρατικών ομολόγων σε 4,4 τρισ. δολάρια. Τα 30 τρισ. δολάρια της αγοράς credit default είναι μάλιστα σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στην υπολογιζόμενη σε 791 τρισ. δολάρια αγορά χρηματιστηριακών παραγώγων, έντεκα φορές το μέγεθος της παγκόσμιας οικονομίας. Οι «εφευρέτες» των CDS προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα και στις αρχές της δεκαετίας ίδρυσαν μία δική τους «σκοτεινή» πλατφόρμα στο Λονδίνο, τη Markit Group, που εισήγαγε τους δείκτες iTraxxSovX, που τιμολογούν τα διάφορα swaps. Τη Markit Group ίδρυσε μία κλειστή ομάδα επενδυτών, μεταξύ των οποίων και τέσσερα hedge funds, των οποίων τα ονόματα παραμένουν άγνωστα, με πρόσχημα την πολιτική «μυστικότητας» της εταιρείας. Στη Markit Group μετέχουν επίσης με μερίδια η Goldman Sachs, η JP Morgan και άλλες μεγάλες επενδυτικές τράπεζες. Οι «μαφιόζοι» Στη «μαφία της JP Morgan», όπως συχνά αποκαλούν τα μέσα ενημέρωσης την ελίτ που διοικεί τον αμερικανικό όμιλο, μετείχε και μία φιλόδοξη βρετανίδα «γιάπισσα», η Blythe Masters, που θεωρείται ο «Οπενχάιμερ» των CDS. Η Masters ήταν αυτή που «τελειοποίησε» το 1997 το νέο «υπερόπλο» του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.