3η Συνάντηση Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2022, 9:00 μμ

Στην 3η συνάντηση του σεμιναρίου «Κινηματογράφος και Λογοτεχνία» που θα γίνει την Παρασκευή 28 Οκτωβρίου στις 9:00μμ ζωντανά και διαδικτυακά συνεχίζουμε τη συζήτηση για το φιλμ νουάρ. Βλέπουμε και σχολιάζουμε τις ταινίες «Γυμνοί στον Ήλιο» του Ρενέ Κλεμάν, «Ένας Αμερικανός Φίλος» του Βιμ Βέντερς και «Ο Ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» του Άντονι Μινγκέλα. Διαβάζουμε τα βιβλία «Ο Ταλαντούχος κ. Ρίπλεϊ» της Πατρίτσιας Χαίσμιθ στο οποίο βασίζονται η πρώτη και η τρίτη ταινία και το «Παιχνίδι του Ρίπλεϊ» της ιδίας στο οποίο στηρίχτηκε το φιλμ «Ο Αμερικανός Φίλος». Τα Βιβλία Ο Ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ (εκδόσεις ΑΓΡΑ, 2009, μετάφραση Αποστολίδης Ανδρέας) Ο Tομ Ριπλέι τα ήθελε όλα: τα χρήματα, την επιτυχία, την καλή ζωή. Ήταν έτοιμος ακόμα και να σκοτώσει για να τα αποκτήσει όλα αυτά. Όταν ένας πλούσιος Αμερικανός του ζητάει να φέρει πίσω τον γιό του, ο όποιος έχει εγκατασταθεί στην Ιταλία, θα καταστρώσει ένα διαβολικό σχέδιο: να πάρει τη θέση του Ασώτου υιού και να ζήσει με την ταυτότητα εκείνου μια ζωή ονειρεμένη. Τίποτα απλούστερο για τον Τόμ. Χάρη στο ταλέντο του στην πλαστογραφία εξαπάτα τις αρχές. Και σε ό,τι άφορα το φόνο, ένα απλό "δυστύχημα" θα του επιτρέψει να αλλάξει ταυτότητα, αφήνοντας συγχρόνως να φανεί ή γοητεία πού ασκούσε το θύμα στον θύτη του. Πρώτο μυθιστόρημα της σειράς με ήρωα τον Ριπλέι, η οποία ξεκίνησε το 1955 και ολοκληρώθηκε το 1990, Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ αποτελεί το πιστοποιητικό γέννησης ενός από τους πιο απίθανους χαρακτήρες της αστυνομικής λογοτεχνίας, η διπροσωπία του οποίου γοήτευσε κινηματογραφιστές όπως ο Rene Clement (Plein Soleil, I960) και ο Anthony Minghella (The Talented Mr. Ripley, 1999): πρόκειται για ταινίες που προσπάθησαν να συλλάβουν το ανεπαίσθητο. Ένας γοητευτικός εστέτ αλλά κυνικός στο έπακρο, φιλικός και συμπαθής αλλά με μια απεχθή αλαζονεία, ο Τομ αψηφά κάθε ηθική, διεκδικώντας το δικαίωμα να σκοτώνει, στη διάρκεια της μακρόχρονης καριέρας του, ή οποία ξεδιπλώνεται σε τέσσερα ακόμα μυθιστορήματα. (Από την παρουσίαση της έκδοσης) Το Παιχνίδι του Ρίπλεϊ (εκδόσεις ΑΓΡΑ, 2008, μετάφραση Αποστολίδης Ανδρέας) Πώς να σκοτώσει κανείς δυο μαφιόζους χωρίς να λερώσει τα χέρια του; Για να εξυπηρετήσει ένα φίλο του, ο Τομ Ρίπλεϊ χρειάζεται ένα άτομο υπεράνω υποψίας και διατεθειμένο να αναλάβει τη δουλειά. Ο Τζόναθαν Τρεβάννυ, φτωχός πλην τίμιος οικογενειάρχης, χτυπημένος από λευχαιμία, θα μπορούσε να είναι το κατάλληλο πρόσωπο και ίσως να δεχόταν προκειμένου ν' αφήσει στην οικογένειά του ένα ουδόλως ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό. Τον βρίσκουμε λοιπόν διστακτικό αλλά έτοιμο να υποκύψει στην πλεκτάνη του σαγηνευτικού και διαβολικού Τομ ο οποίος ξέρει πώς να παρασύρει στη διαφθορά και στο φόνο ένα άτομο στοιχειωμένο από την ιδέα του επικείμενου θανάτου του. Πρόκειται για το τρίτο μυθιστόρημα, το οποίο η Χάισμιθ αφιερώνει στον διαβόητο ήρωά της. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου). Οι ταινίες Γυμνοί στον Ήλιο / Plein Soleil Γαλλία, Ιταλία, Φιλμ νουάρ, 1960. Διάρκεια:112’. Σκηνοθεσία: Ρενέ Κλεμάν Σενάριο: Ρενέ Κλεμάν, Ρενέ Ζεγκοφ, Πατρίσια Χάισμιθ (βιβλίο). Πρωταγωνιστούν: Αλέν Ντελόν, Μαρί Λαφορέτ, Μορίς Ρονέ, Ρόμι Σνάιντερ Η ταινία παραμένει, εξήντα δύο ακριβώς χρόνια μετά την πρώτη προβολή της, αισθησιακή και μυστηριώδης, ηδυπαθής και επικίνδυνη. Σε μια άψογα φωτογραφημένη από τον θρυλικό Ανρί Ντεκέ Ιταλία, σαγηνευτική και υποδόρια απειλητική, οι ζωές του Τομ, του Φιλίπ και της Μαρτζ θα διασταυρωθούν σε ένα τρίγωνο ανομολόγητων παθών και απωθημένων. Ο πρώτος, φτωχός αλλά πανέξυπνος καιροσκόπος, έχει έρθει από το Σαν Φρανσίσκο κατ’ εντολή του πατέρα του δεύτερου προκειμένου να πείσει τον άσωτο γιο να γυρίσει στο σπίτι. Ο Φιλίπ δεν έχει καμία τέτοια πρόθεση και χρησιμοποιεί τον Τομ όχι μόνο ως σύντροφο στις κραιπάλες του, αλλά και για να ξεσπά πάνω του υποτιμώντας τον, σε μια ξεκάθαρα εξουσιαστική σχέση υποταγής και λανθάνοντος ομοερωτισμού. Ο Τομ, από τη μεριά του, γοητεύεται τόσο από την προσωπικότητα και τη ζωή του πλούσιου φίλου του, που κάνει το παν να την οικειοποιηθεί. Κατά τη διάρκεια μιας θαλάσσιας εκδρομής με το γιοτ του Φίλιπ και υπό την καταλυτική παρουσία της Μαρτζ, της Γαλλίδας φιλενάδας του, οι διαρκείς ταπεινώσεις, αλλά και τα προσωπικά του καταχθόνια σχέδια που θα έρθουν σταδιακά στην επιφάνεια, θα οδηγήσουν τον Τομ στο πρώτο του έγκλημα. Είναι πλέον ελεύθερος να ζήσει τη ζωή που πάντα ονειρευόταν. Ποιο θα είναι, όμως, το τίμημα; Ο Κλεμάν χτίζει στο πρώτο μέρος μαεστρικά το μυστήριο πίσω από την προσωπικότητα του Τομ Ρίπλεϊ για να παραδοθεί αμαχητί σ’ αυτή στο δεύτερο. Η αγγελική μορφή του Αλέν Ντελόν μοιάζει με ένα προσωπείο πίσω από το οποίο ελλοχεύει κάτι βαθύτερο και σατανικό, ένας δαιμονικός αμοραλισμός που γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνος λόγω της εύθραυστης παιδικότητας του προσώπου του. Τα κίνητρά του ιχνηλατούνται, αλλά ποτέ δεν αποκαλύπτονται, η πραγματική του ταυτότητα παραμένει άγνωστη, αντιθέτως από την αρχή γίνεται φανερή η επιθυμία του να υποκλέψει την ταυτότητα και την ερωμένη του Φιλίπ, καθοδηγούμενος όχι μόνο από υλιστικά ελατήρια, αλλά και από μια σχεδόν υπαρξιακή αναγκαιότητα. Κι αν η ομορφιά των τοπίων και των πρωταγωνιστών αιχμαλωτίζει τον αμφιβληστροειδή, η ηθική αμφισημία είναι εκείνη που τελικά δίνει στην ταινία την κλασική της αξία και διαχρονικότητά. Εκείνη η αίσθηση της χιτσκοκικής παρανομίας του να γοητεύεσαι από τον εγκληματία και να ζητάς ταυτόχρονα την καταδίκη και τη διαφυγή του. Η ίδια η Χάισμιθ είχε απογοητευτεί από το φινάλε της ταινίας θεωρώντας το ηθικοπλαστικό, όμως η τραγική ειρωνεία της τελευταίας σκηνής που αφήνει τον Τομ Ρίπλεϊ μετέωρο από τον οριστικό θρίαμβο στην αμετάκλητη καταδίκη αντικατοπτρίζει τελικά καλύτερα αυτή την δισυπόστατη απόλαυση. Ένας Αμερικανός Φίλος/ Der amerikanische Freund/The American Friend Γερμανία, Γαλλία, Νέο-νουάρ, 1977. Διάρκεια: 125’. Σκηνοθεσία: Βιμ Βέντερς. Σενάριο: Βιμ Βέντερς (βασισμένο στο βιβλίο της Πτρίτσια Χάισμιθ "Το Παιχνίδι του Ρίπλεϊ". Πρωταγωνιστούν: Ντένις Χόπερ, Μπρούνο Γκαντζ, Λίζα Κρόιζερ, Τζέραρντ Μπλεν, Νίκολας Ρέι, Σάμιουελ ΦούλερDer amerikanische Freund. O Toμ Ρίπλεϊ, ένας αινιγματικός «cowboy» που διακινεί αυθεντική και πλαστή τέχνη στις δημοπρασίες του Αμβούργου των 70ς, εμπλέκει έναν Γερμανό συντηρητή έργων σε μία σειρά από φόνους: τον πείθει ότι η σπάνια αρρώστια που έχει μολύνει το αίμα του είναι θανάσιμη και τα χρήματα που θα εισπράξει ως εκτελεστής δολοφόνος μπορούν τουλάχιστον να εξασφαλίσουν την οικογένειά του. Μόνο που ο Αμερικανός τυχοδιώκτης μετανιώνει και θα επιχειρήσει να υπάρξει φίλος, πριν είναι πολύ αργά. Και για τους δύο. Βασισμένος στο «Ripley's Game», το τρίτο βιβλίο της Πατρίτσια Χάισμιθ με κοινό ήρωα τον σκοτεινά γοητευτικό Ρίπλεϊ, ο Βιμ Βέντερς κατασκευάζει ένα μεταμοντέρνο νεονουάρ που ακροβατεί ανάμεσα στο θρίλερ αγωνίας, τη ψυχολογική διατριβή και την πολιτική αλληγορία – μια συμβολική ματιά στην καταστροφική σαγήνη της Δύσης στην Ευρώπη και ειδικά τη διχοτομημένη Γερμανία των 70ς. Ο Βέντερς μπορεί να ιχνηλατεί το μυστήριο της ιστορίας της Χάισμιθ, αλλά, ακολουθώντας τους συναδέλφους του σκηνοθέτες του Νέου Γερμανικού Σινεμά, δεν ενδιαφέρεται τόσο για την πλοκή. Θεωρεί ότι ένα στιβαρό κινηματογραφικό θρίλερ βασίζεται ισάξια στην ατμόσφαιρα και τη φόρμα, για αυτό ανεβάζει την ένταση στη χρωματική παλέτα, τις διαστάσεις, φωτίζει τα κάδρα του σύμφωνα με τις επιταγές του γερμανικού εξπρεσσιονισμού και, πάνω από όλα, σπρώχνει τους ηθοποιούς του στο τεντωμένο σκοινί ανάμεσα στο αποκαλυπτικό και το παράλογο. Ένα είναι σίγουρο: δεν παρακολουθούμε μία φλατ ρεαλιστική αφήγηση. Αυτό δεν τον αφορά. Η αγάπη του Βέντερς για την αμερικανική παράδοση του θρίλερ και ειδικά τον Χίτσκοκ (το «Strangers on a Train», βασισμένο επίσης σε βιβλίο της Xάισμιθ, είναι η προφανής αλλά εύστοχη αναφορά) μαέστρο της κινηματογραφικής καθόδου στο σκοτεινό ανθρώπινο ασυνείδητο μετατρέπεται σε σκηνοθετικό φόρο τιμής. Σύμβολα πλημμυρίζουν την οθόνη: κορνίζες («frame»: «παγίδα») που κυκλώνουν το πρόσωπο του θύματος. Καθρέφτες. Παράθυρα. Η αλήθεια και η απάτη, η αυθεντικότητα και η απομίμηση, το ατόφιο και το ψεύτικο. Η διαβολική σαγήνη του κακού – έτσι όπως την πραγματώνει ο σαρδανάπαλος Χόπερ. Ο φθόνος εκείνου για την οικογενειακή κανονικότητα, όπως τη ζεσταίνει στην οθόνη ο Γκανζ. Η αντίστιξή τους, η έλξη τους, η ανάγκη τους να συγκρούονται και να συνυπάρχουν γιατί αλλιώς είναι ισάξια χαμένοι. Ο «μέσος άνθρωπος» θέλει να γίνει δολοφόνος. Ο σατανάς θέλει να γίνει φίλος. Ο Ταλαντούχος Κύριος Ρίπλεϊ/The Talented Mr. Ripley ΗΠΑ, Αστυνομική, 1999. Διάρκεια: 139'. Σκηνοθεσία: Άντονι Μιγκέλα. Σενάριο: Πατρίτσια Χάισμιθ (μυθιστόρημα), Άντονι Μινγκέλα. Πρωταγωνιστούν: Ματ Ντέιμον, Τζουντ Λόου, Γκίνεθ Πάλτροου, Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, Κέιτ Μπλάνσετ. Ένας Αμερικανός μικροαπατεώνας, στην Ιταλία του '50, σκοτώνει το πλουσιόπαιδο που τον φιλοξενεί και οικειοποιείται την ταυτότητά του. Όμως το ένα έγκλημα φέρνει το άλλο. Ακαδημαϊκή, πλην όμως αρκετά πιστή διασκευή του ομώνυμου βιβλίου της Πατρίσια Χάισμιθ, αναδεικνύει το ιταλικό τοπίο, αλλά και τη λανθάνουσα ομοφυλοφιλία του ήρωα. Το αδιαφιλονίκητο ταλέντο του Τομ Ρίπλεϊ κρύβεται στο ότι εφευρίσκει τον εαυτό του παρέα με τον θεατή και η μοιραία γοητεία του έγκειται στο γεγονός πως είναι προετοιμασμένος να ρισκάρει και να πληρώσει το τίμημα για την ανηθικότητα των πράξεων του. Παρά το αποτρόπαιο σχέδιό του δεν εξοργίζει το κοινό διότι μαζί του γίνεται μάρτυρας όσων τον κάνουν έναν τραγικό ήρωα. Και καθώς λίγοι θα ομολογήσουν ότι κρυφά έχουν ποθήσει «να γίνουν κάποιος άλλος», όλοι συμπονούν τον τραγικό κύριο Ρίπλεϊ στη διαρκή συνειδητοποίηση πως για να θεραπεύσει την ανεπάρκεια της προσωπικότητάς του έχει ανάγκη να οικειοποιηθεί μια άλλη και στην απίθανη απόφαση πως αυτή μπορεί να είναι όχι μια φανταστική προσωπικότητα, αλλά ένας άνδρας του περιβάλλοντός του. To σεμινάριο πραγματοποιείται ζωντανά στο στέκι της Δράσης για μια Άλλη Πόλη (Πάρνηθος 21) και διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας Zoom στην παρακάτω διεύθυνση: Join Zoom Meeting Κινηματογράφος και λογοτεχνία: Film Noir Meeting ID: 826 3104 5253 Passcode: 161882 Πληροφορίες για το κόστος συμμετοχής: 2111165797, στέκι της ΔΡΑΣΗΣ