6η Συνάντηση Παρασκευή 18 Νοεμβρίου, 9:00 μ.μ.

Στην 6η συνάντηση του σεμιναρίου «Κινηματογράφος και Λογοτεχνία» που θα γίνει την Παρασκευή 18 Νοεμβρίου στις 9:00μμ, συνεχίζουμε τη συζήτηση για το φιλμ νουάρ. Βλέπουμε και σχολιάζουμε τις ταινίες «Γυμνή Πόλη» του Ζιλ Ντασέν (1948) βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Γκέραλντ Κερς και «Ο άρχοντας του σκότους» του ‘Ορσον Ουέλς (1958) που βασίστηκε στο μυθιστόρημα «Badge Of Evil» του Whit Masterson. Γυμνή Πόλη ΗΠΑ, Φιλμ Νουάρ, 1948. Διάρκεια: 96’. Σκηνοθεσία: Jules Dassin. Σενάριο: Albert Maltz, Malvin Wald. Πρωταγωνιστούν: Adelaide Klein, Anne Sargent, Barry Fitzgerald, Don Taylor, Dorothy Hart, Enid Markey, Frank Conroy, Grover Burgess, House Jameson, Howard Duff, Mark Hellinger, Ted de Corsia, Tom Pedi. Με βάση το ομότιτλο βιβλίο του Γκέραλντ Κερς και σενάριο του Τζο Έισινγκερ ("Gilda"), ο Ζιλ Ντασέν συνέθεσε τη δική του νουάρ σπουδή στην αυτοκαταστροφή. Ο θεατής παρακολουθεί την απόπειρα ενός μικροαπατεώνα να σπάσει το μονοπώλιο διοργάνωσης αγώνων πάλης που κατέχει ένας γκάνγκστερ και έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με την ατερμάτιστη κόλαση δύο βαθιά προβληματικών και εθισμένων στο ρίσκο αντρών. Αλλά το αστυνομικό μυστήριο και η επίλυσή του είναι απλά η δικαιολογία για να τριγυρίσουμε στους δρόμους της Νέας Υόρκης ανάμεσα σε εκατομμύρια ανθρώπους και εκατομμύρια διαφορετικές ιστορίες. Γιατί στην ουσία ο σκηνοθέτης κάνει μια καταγραφή της ζωής της πόλης αυτής. Γυρισμένη όχι σε στούντιο αλλά σε αληθινά διαμερίσματα, σε αληθινές τοποθεσίες και σε μεγάλο βαθμό σε εξωτερικούς χώρους με φυσικό φωτισμό δίνει έντονα την αίσθηση του ρεαλισμού. Ο Ζυλ Ντασέν γύριζε τη «Γυμνή πόλη» άνοιξε την κάμερά του σε όλη την πόλη. Το μεγαλύτερο μέρος του φιλμ είναι γυρισμένο σε φυσικές τοποθεσίες για να χαρτογραφήσει την ποικιλόφυλη ανθρώπινη μάζα της Νέας Υόρκης. Η «εικονογράφησή» του ακολουθεί την ντοκιμαντερίστικη αντίληψη γύρω από το χτίσιμο της νουάρ μητρόπολης που δεν είναι ένας εικονογραφημένος ταξιδιωτικός οδηγός αλλά μια ανθρωποφάγος Βαβέλ και βιτρίνα ενός ξεχωριστού μικρόκοσμου από γκάνγκστερ, κομπιναδόρους, πόρνες, ντετέκτιβ, μπάτσους, άστεγους και άλλους που κατοικούν στις γκρίζες παρυφές ενός πολύχρωμου, φανταχτερού και εξωστρεφούς κόσμου. Ο Ντασέν έρχεται σε ρήξη με μια σειρά συμβάσεων του φιλμ νουάρ. Πχ. αντί για την εξιχνίαση ενός φόνου ή το στήσιμο μιας κομπίνας, στην ταινία παρακολουθούμε τη φρενίτιδα με την οποία ο κεντρικός χαρακτήρας επιχειρεί να εξαπατήσει κάθε άνθρωπο που συναναστρέφεται ώστε να πετύχει το σκοπό του. Πρόκειται για έναν εξόχως αντιπαθητικό πρωταγωνιστή, με ανύπαρκτα σημεία ταύτισης για το κοινό, μια παράτολμη για την εποχή προσέγγιση από τον σκηνοθέτη η οποία λειτουργεί άψογα στην ταινία. Καθώς η προσοχή και η αγωνία μεταφέρονται όχι στη λύση της υπόθεσης αλλά στο ποια θα είναι η κατάληξη του ήρωα, ο οποίος κυριολεκτικά τρέχει ασταμάτητα προσπαθώντας μάταια να ξεφύγει από το αναπόφευκτο τέλος του. Προοδευτικά φθείρει εξ ολοκλήρου κάθε πιθανότητα διαφυγής με την τραγικότητά του να κορυφώνεται όταν συνειδητοποιεί, πολύ αργά, τις ευκαιρίες που του δόθηκαν. Υποδειγματική είναι επίσης η παράλληλη ιστορία του αποσυρμένου ελληνικής καταγωγής παλαιστή Γκρεγκόριους, τον οποίο ενσαρκώνει ο επιβλητικός πραγματικός αθλητής Στάνισλας Σμπίσζκο. Σε έναν κόσμο όπου όλοι αγοράζονται και πουλιούνται, εκείνος είναι ο μόνος ο οποίος πεθαίνει για την τιμή του, σε μια σεκάνς - κομψοτέχνημα όπου αναδεικνύεται πικρά η ματαιότητα που διατρέχει την ταινία. Χάρη και στην εντυπωσιακή φωτογραφία του Ματζ Γκρίνμπαουμ, η αυτοκαταστροφή πότε δεν έχει φανεί πιο... γοητευτική. Touch of Evil (Ο Άρχοντας του Σκότους) ΗΠΑ, Φιλμ Νουάρ, 1958. Διάρκεια: 111’. Σκηνοθεσία: Orson Welles. Πρωταγωνιστούν: Charlton Heston, Janet Leigh, Orson Welles, Joseph Calleia, Akim Tamiroff, Joanna Moore, Ray Collins, Dennis Weaver, Valentin de Vargas, Mort Mills, Victor Millan, Harry Shannon και οι Marlene Dietrich και Zsa Zsa Gabor. Ο άρχων του κακού είναι από τις ταινίες εκείνες που αποδεικνύουν πως ένα μέτριο μυθιστόρημα και μια εταιρεία παραγωγής ταινιών β΄ κατηγορίας μπορούν να δώσουν ένα μοναδικό αριστούργημα, φτάνει να έχουν για σκηνοθέτη έναν ιδιοφυή δημιουργό όπως ο Όρσον Γουέλς (1915-1985). Αρχικά είχε ζητηθεί από τον Γουέλς να ερμηνεύσει έναν από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Τη σκηνοθεσία της ανέλαβε τυχαία, όχι γιατί τον ήθελε ο παραγωγός της, βασιλιάς των b-movies Άλμπερτ Ζάγκσμιθ, αλλά γιατί ο πρωταγωνιστής Τσάρλτον Ίστον δέχτηκε να συμμετάσχει σε αυτήν πιστεύοντας ότι ο Γουέλς θα ήταν και σκηνοθέτης και ηθοποιός. Τελικά το πρώην παιδί θαύμα ανέλαβε να τη σκηνοθετήσει πετώντας το σενάριο που του έδωσαν, βασισμένο στο βιβλίο του Γουίτ Μάστερσον και χωρίς να διαβάσει το βιβλίο, το ξαναέγραψε από την αρχή δίνοντας στην ταινία το τίτλο Touch of evil (Το άγγιγμα του κακού). Η ιστορία εκτυλίσσεται στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού. Ένας πλούσιος Μεξικανός κτηματίας σκοτώνεται όταν το αυτοκίνητο του ανατινάζεται μόλις περνάει τα σύνορα μπαίνοντας στις ΗΠΑ. Την υπόθεση αναλαμβάνουν ο Μεξικανός αστυνομικός της δίωξης ναρκωτικών Μάικ Βάργκας (Ίστον) και ο αμερικανός αστυνομικός Χανκ Κουίνλαν (Γουέλς). Ο Κουίνλαν συλλαμβάνει αμέσως για ύποπτο το Μεξικανό Σάντσες, που έχει δεσμό με την κόρη του νεκρού, έχοντας ο ίδιος τοποθετήσει δυναμίτη στο διαμέρισμα του Σάντσεζ για να τον ενοχοποιήσει. Για να εμποδίσει μάλιστα τον Βάργκας από τις δικές του έρευνες, που κινδυνεύουν να αποκαλύψουν την όλη κατασκευή των στοιχείων, ο Κουίνλαν χρησιμοποιεί ανθρώπους του υποκόσμου για να ενοχοποιήσει τη γυναίκα του Βάργκας. Ένα από τα πιο εφιαλτικά θρίλερ που μας έδωσε ο κινηματογράφος και ένα από τα τελευταία παραδείγματα της κλασικής εποχής του φιλμ νουάρ. Ο άρχων του κακού ξεκινά με μια σκηνή που έχει πάρει θέση στην κινηματογραφική ιστορία και που μόλις πρόσφατα αποκαταστάθηκε σε όλη της τη δύναμη καθώς παλιότερα η εταιρεία είχε βάλει τους τίτλους αρχής πάνω στη σκηνή αποδυναμώνοντας την. Πρόκειται για μια σκηνή δοσμένη σε ένα μεγάλης διάρκειας μονόπλανο: ένα τράβελινγκ που ξεκινά από την πλευρά του Μεξικού, με την κάμερα να ακολουθεί το αυτοκίνητο και να δείχνει τη βόμβα κρυμμένη κάτω από τη μηχανή του, περνώντας μαζί με αυτό τα σύνορα των ΗΠΑ, για να στραφεί στη συνέχεια στο νιόπαντρο ζευγάρι Ίστον-Λι που βρίσκονται εκεί για μήνα του μέλιτος και να τελειώσει με την έκρηξη του αυτοκινήτου που το ζευγάρι βλέπει από μακριά. Εδώ ο Γουέλς ανιχνεύει τα δυσδιάκριτα όρια του καλού και του κακού αντιπαραβάλλοντας τις έννοιες του νόμου, της εξουσίας και της δικαιοσύνης. Περιγράφει έναν κόσμο που βρίσκεται σε ηθικό αδιέξοδο, έτοιμο να προδώσει τη φιλία για χάρη της δικαιοσύνης, έναν κόσμο διεφθαρμένο που έχει φθάσει στα όρια των δυνατοτήτων του. Για να δημιουργήσει την ατμόσφαιρα αυτή και να μετατρέψει τα τεχνικά και φυσικά ντεκόρ σε εφιαλτικά καφκικά τοπία ο Γουέλς χρησιμοποιεί εκτός από τα μεγάλα πλάνα σεκάνς, παραμορφωτικούς φακούς και ασυνήθιστες γωνίες λήψης. Σημαντικό ρόλο έχει η μουσική υπόκρουση του Χένρι Μαντσίνι και ο εξπρεσιονιστικός φωτισμός, η μαυρόασπρη δηλαδή φωτογραφία του Ράσελ Μέτι. Ο ίδιος ο Γουέλς ερμηνεύει με ξεχωριστή δύναμη και επιβλητικότητα τον παχύσαρκο Κουίνλαν, φτιάχνοντας το πορτρέτο ενός αξιοθρήνητου, διεφθαρμένου αστυνομικού που δρα με βάση το ένστικτό του και ακολουθώντας το απόφθεγμα ο «σκοπός αγιάζει τα μέσα» χαλκεύει τα γεγονότα για να φτάσει στον στόχο του. Γύρω του μια σειρά από εκκεντρικούς χαρακτήρες, η εξαιρετική Τζάνετ Λι που συνδυάζει με τελειότητα τη φιληδονία και την επιφανειακή αθωότητα και φυσικά η Μαρλέν Ντίτριχ στο ρόλο της Μεξικάνας τσιγγάνας που προλέγει στα χαρτιά το τραγικό τέλος του. (Κείμενο: Οι 100 καλύτερες ταινίες μου, Νίνος Φένεκ Μικελίδης, Εκδόσεις Καστανιώτη, Απρίλιος 2001) To σεμινάριο πραγματοποιείται ζωντανά στο στέκι της Δράσης για μια Άλλη Πόλη (Πάρνηθος 21) και διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας Zoom: Join Zoom Meeting Κινηματογράφος και λογοτεχνία: Film Noir Meeting ID: 826 3104 5253 Passcode: 161882 Πληροφορίες για το κόστος συμμετοχής: 2111165797, στέκι της ΔΡΑΣΗΣ