Τρίτη 11/2, 2025, 8:30’μμ ζωντανά & διαδικτυακά

Την Τρίτη 11 Φεβρουαρίου 2025, στις 8:30΄μμ, στην 16η Συνάντηση του σεμιναρίου «Σινεμά και Μουσική», που οργανώνει το Cine Δράση ζωντανά και διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας zoom, ολοκληρώνουμε τη συζήτηση για το κινηματογραφικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη. Ασχολούμαστε με τη μουσική που έγραψε για διεθνείς παραγωγές βλέποντας και σχολιάζοντας αποσπάσματα από τις ταινίες. «Φαίδρα» (Phaedra, 1962), «Ζ» (Z, 1969), «Σέρπικο» (Serpico, 1973) και «Κατάσταση πολιορκίας» (Etat de siege, 1972). O Μίκης Θεοδωράκης είχε μια καριέρα γεμάτη κινηματογραφικές μουσικές εθνικού και πολιτικού χαρακτήρα, γραμμένες σε δυσμενείς συνθήκες, σε φυλακές και εξορίες, ικανές να ταξιδέψουν σε κάθε άκρη του πλανήτη, να ντύσουν κλασικά φιλμ από την Ευρώπη ως το Χόλυγουντ, να κερδίσουν διακρίσεις, να καθορίσουν έργα και φιλμογραφίες, να διασκευαστούν και να παραμείνουν εμβληματικές ως σήμερα. Η μουσική του ήταν πάντα άρρηκτα συνδεδεμένη με την πολιτική διάσταση της και το ίδιο συμβαίνει και με τις δουλειές του στο σινεμά. Οι κινηματογραφικές νότες του ήταν και θα είναι πάντα, πανίσχυρες εικόνες από μόνες τους. Το 1956 γράφει τη μουσική για την ταινία «I’ll Met By Moonlight» («Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε») των Μάικλ Πάουελ και Έμερικ Πρέσμπεργκερ. Ο υποστράτηγος Karl Heinrich Georg Ferdinand Kreipe, ήταν ένας ζωντανός θρύλος για τη Βέρμαχτ. Πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στον Δεύτερο είχε διακριθεί και παρασημοφορηθεί για τη δράση του στο Ανατολικό μέτωπο. Η ταινία δείχνει πώς απήχθη από μια ντουζίνα Κρητικούς και Άγγλους κομάντο. Η προσοχή της διεθνούς κινηματογραφικής κοινότητας στράφηκε σε αυτόν το 1959, όταν σε όλη τη διάρκεια του φιλμ «Honeymoon» του Μάικλ Πάουελ ακουγόταν το τραγούδι του Honeymoon Song. Αυτό το πασίγνωστο εδώ κομμάτι του ως «Αν Θυμηθείς Τ’ Όνειρό Μου» διασκεύασαν αργότερα οι Beatles. Το 1962, γράφει τη μουσική για την ταινία του Ζιλ Ντασέν «Φαίδρα». Η ταινία βασίζεται στην τραγωδία του Ευριπίδη «Ιππόλυτος». Η γυναίκα ενός εφοπλιστή δημιουργεί σχέση με τον γιο τού συζύγου της από τον πρώτο του γάμο. Σπουδαίο καστ από τους Μελίνα Μερκούρη και Άντονι Πέρκινς και σπουδαία μουσική υπόκρουση από τον Μίκη και τον Νίκο Γκάτσο. Εκτός από τα ορχηστρικά θέματα, ακούγεται το «Σε πότισα ροδόσταμο», που ήδη είχε γνωρίσει δυο εκτελέσεις από την Μαίρη Λίντα και τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, αλλά και το «Αστέρι μου φεγγάρι μου» σε στίχους του Γιάννη Θεοδωράκη, το οποίο, εκτός από την εκτέλεση της Μελίνας στο φιλμ, κυκλοφόρησε σε δίσκο με τη Πόλυ Πάνου. Το 1962 ντύνει με τη μουσική του (συμφωνική) το φιλμ «Les amants de Teruel» (Οι εραστές της Τερουέλ) του Raymond Rouleau. Το Τερουέλ, πόλη και επαρχία της Ισπανικής Αραγονίας, είναι γνωστή για το μύθο των εραστών της. Ένα από τα κύρια μουσικά θέματά της βασίστηκε στην μελωδία της «Όμορφης Πόλης» που δισκογραφήθηκε με στίχους του Jacques Plantes, για την μοναδική Edith Piaf.Την ίδια χρονιά επενδύει με μουσική τζαζ και άλλους μοντέρνους ρυθμούς της εποχής όπως τσάρλεστον και πόλκα τα «Five Miles to Midnight» (Le Couteau Dans la Plaie/To Μαχαίρι στην Πληγή) του Anatole Litvak με τους Σοφία Λόρεν και Άντονι Πέρκινς. Ο Γάλλος πιανίστας Jacques Loussier έπαιξε σημαντικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα. Το 1964 με τον Ζαν Ντανιέλ Πολέ συνεργάζονται στο «Μια Σφαίρα στην καρδιά» (χαρίζοντας στην Τζένη Καρέζη επίσης δύο υπέροχα τραγούδια, το «Πήρα τους δρόμους τ’ Ουρανού» και το «Κουράστηκα να σε κρατώ»). Σε όλη τη διάρκεια της 10ετίας του ’60 συνεχίζει να δουλεύει παράγοντας μερικά από τα σπουδαιότερα έργα του. Όταν στις 19 Οκτωβρίου του 1969 μεταφέρεται από τη Ζάτουνα και φυλακίζεται στον Ωρωπό ιδρύεται διεθνής επιτροπή για την απελευθέρωσή του από τον Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Συμμετέχουν οι Arthur Miller, Leonard Berstein, Edward Albee, Harry Belafonte κ.ά. Οι συνθέτες Hans Werner και Paul Dessau τού αφιερώνουν έργα τους. Εκείνη τη χρονιά, όντας ακόμα στη Ζάτουνα, ο Μίκης επικοινωνεί με τον Κώστα Γαβρά για τη μουσική επένδυση του πολιτικού θρίλερ «Ζ» (Ζει) με τους Ζαν Λουί Τρεντινιάν, Ιβ Μοντάν, Ειρήνη Παππά, Ζακ Περέν, που αφορά τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Λαμπράκη και την αναζήτηση των ενόχων από τον ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη και βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού (1966). Η πλούσια, μανιασμένη, λεπτομερής παλέτα των ήχων του Θεοδωράκη ντύνει ιδανικά το φιλμ, το οποίο γνωρίζει τεράστια διεθνή αναγνώριση, κερδίζοντας δύο Όσκαρ. Στηρίζεται σε παλιότερες μελωδίες του, μελοποιημένα ποιήματα, πειραγμένες δικές του μουσικές, που στη συνέχεια γίνονται παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης και ξεσηκωμού. Το 1970 θα τιμηθεί με Α’ Βραβείο μουσικής στα BAFTA AWARDS. Το 1972 η «Κατάσταση Πολιορκίας», πάλι του Κώστα Γαβρά με τον Ιβ Μοντάν φιλοξενεί συνθέσεις και ιδέες που σύντομα ο Θεοδωράκης θα τελειοποιούσε στο Canto General. Το «Etat de siege» είναι ένα εξαιρετικό πολιτικό θρίλερ με θέμα την απαγωγή, ανάκριση και εκτέλεση του Νταν Μιτριόνε, εκπαιδευτή στελεχών της αστυνομίας Λατινοαμερικανικών χωρών πάνω στις σύγχρονες «τεχνικές ανάκρισης» (βασανιστήρια) της CIA, από τους Τουπαμάρος αντάρτες πόλης της Ουρουγουάης (1970). Και εδώ κερδίζει υποψηφιότητα για Α΄ Βραβείο Μουσικής στα BAFTA AWARDS (1974). Το 1971 με τον Ντανιέλ Μπουσμάν συνθέτει τη μουσική για το «Μπιριμπί» και για τον Μιγκέλ Λιτίν τη μουσική για το «Las Actas de Marusia» (1975), εξαιρετικό αν και λιγότερο προσιτό σάουντρακ του συνθέτη. Το 1973 γράφει το μια από τις πιο ξεχωριστές δουλειές του, το μουσικό θέμα (που ήταν και υποψήφιο για Grammy και BAFTA), για το «Σέρπικο» του Σίντνεϊ Λιούμετ με τους Αλ Πατσίνο, Τζον Ρόντολφ. Αστυνομική ταινία με βαθιές κοινωνικές προεκτάσεις γύρω από τη δράση ενός αστυνομικού που αρνείται να συνεργαστεί με τους προστάτες τού οργανωμένου εγκλήματος. Ο Λιούμετ μίλησε εκτενώς για το παρασκήνιο της συνεργασίας τους, μετά από την προβολή του φιλμ τον Οκτώβριο του 2005 στο Museum of the Moving Image στη Νέα Υόρκη: «Είχαμε μια τέλεια συνεργασία στην ταινία (εννοεί τον παραγωγό Ντίνο Ντε Λαουρέντις) μέχρι που την τελείωσα. Μετά εγώ δεν ήθελα μουσική στην ταινία. Αλλά τότε δεν είχα το τελικό cut. Ο Ντίνο ήθελε μουσική, και ήξερα πως αν δεν έκανα εγώ κάτι για αυτό, θα πήγαινε την ταινία πίσω στην Ιταλία και ο Νίνο Ρότα θα άπλωνε πάνω της μια μουσική σαν ταπετσαρία. Ανακάλυψα τότε τυχαία πως ένας θαυμάσιος συνθέτης και σπουδαίος πολιτικός ακτιβιστής που λεγόταν Μίκης Θεοδωράκης, ένας Έλληνας συνθέτης, είχε μόλις αποφυλακιστεί. Η Ελληνική κυβέρνηση εκείνη την περίοδο ήταν βασικά μια φασιστική κυβέρνηση και ο Θεοδωράκης είχε κάνει φυλακή. Και σκέφτηκα τότε, τι διάβολο, θα χρειάζεται τα λεφτά! Τον βρήκα στο Παρίσι, 24 ώρες αφού ελευθερώθηκε. Έφυγε από την Ελλάδα κατευθείαν. Και του είπα την αλήθεια, του είπα, «Mikis, δε νομίζω πως η ταινία χρειάζεται μουσική, αλλά τρέμω τι θα συμβεί αν δεν βάλω καθόλου, επειδή τότε θα βάλει ο Ντίνο. Και σκέφτηκα πως μπορεί να είναι φανταστικό αυτό και για σένα γιατί μπορείς να ορθοποδήσεις με αυτά τα $75,000... Έφτασε στη Νέα Υόρκη την επόμενη μέρα. Το αεροπλάνο του είχε καθυστέρηση, τον περίμενα στην Technicolor, στο δωμάτιο προβολής. Έφτασε στις 2 το βράδυ και βάλαμε την ταινία. Τη λάτρεψε. Μου είπε, «Έχεις απόλυτο δίκιο, δεν χρειάζεται μουσική... ωστόσο…» Και κάνει μια κίνηση και βγάζει από την τσέπη του μια κασέτα. Είπε, «πριν πολλά χρόνια, έγραψα ένα μικρό πράγμα που μπορεί να είναι σωστό για την ταινία». Λέω, «α, σπουδαία, σπουδαία». Μου λέει, «Αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα. Δεν περίμενα αυτή την ταινία, και έχω κανονίσει μια περιοδεία στην Αμερική με μια μικρή Ελληνική ορχήστρα, και θα λείπουμε για 4 μήνες. Οπότε δε θα μπορώ να είμαι μαζί σου στο μοντάζ.» Με άλλα λόγια, μου έλεγε πως- αυτό ήταν. [γελάει] Και το βρήκα γοητευτικό, και του είπα, «Έχω ένα υπέροχο τζαζ πιανίστα εδώ, τον Μπομπ Τζέιμς, που θα ήταν τιμή του να δουλέψει μαζί σου. Οπότε μπορώ να κάνω το μοντάζ μαζί του και όσο για τη σύνθεση, ο Ντίνο με χαρά θα βάλει τον Μπομπ σε ένα αεροπλάνο για να έρθει σε όποια πόλη είσαι με τη μπάντα σου για να δείτε μαζί. Θα σου παίξει τις συνθέσεις και... Έτσι το δουλέψαμε. Ο λόγος που ήθελα τόσο πολύ τον Θεοδωράκη ήταν ότι είχε ήδη συνεργαστεί εκπληκτικά με τον Ζιλ Ντασέν. Και ήξερα πως τον έβλεπαν με καμάρι στην Ευρώπη, ένας στιβαρός αριστερός, είχε υποστεί φυλάκιση. Και ήξερα πως ο Ντίνο Ντε Λαουρέντις θα το θεωρούσε τιμή του να κάνει ο Θεοδωράκης την ταινία. Κι όπως βλέπετε, υπάρχουν 14 λεπτά μουσικής σε όλη την ταινία». ------------------------------------------------------------------------ Εισηγητής ο Παναγιώτης Δενδραμής, πτυχιούχος τμήματος Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ, με δίπλωμα σκηνοθεσίας (Σχολή Σταυράκου) και μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στην ιστορία και θεωρία του κινηματογράφου. Είναι διδάκτορας του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (διατριβή "Η κινηματογραφική εκπαίδευση στην Ελλάδα"), όπου δίδαξε ως ακαδημαϊκός υπότροφος. Διδάσκει ιστορία του κινηματογράφου στη Σχολή Σταυράκου. Το σεμινάριο πραγματοποιείται κάθε Τρίτη στις 8.30μ.μ. στο στέκι της Δράσης, (Πάρνηθος 21, Βριλήσσια). Tαυτόχρονα μεταδίδεται διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας zoom: Meeting ID: 850 0197 3068 Passcode: 497276 Κινηματογραφική Λέσχη Βριλησσίων Cine-Δράση