Θα μιλήσουμε για τα σημαντικά ή για τα δευτερεύοντα;

Εξηγήσεις: Κάθε κριτική, προϋποθέτει την ύπαρξη μιας οπτικής. Ενός τρόπου ανάγνωσης. (Όπως και στην περίπτωση πολλών άλλων νομοσχεδίων που έρχονται σωρηδόν τελευταία για να εφαρμοστούν). Όταν λοιπόν κάποιος ασκεί πολιτική κριτική, είναι χρήσιμο να αποσαφηνίζεται «από ποια πλευρά» θέτει τα ερωτήματα και οδηγείται σε αξιολογήσεις. Η δική μας κριτική επί του προσχέδιου νόμου «Καλλικράτης», ως συνέπεια της ίδιας της φύσης της συλλογικής μας συγκρότησης, γίνεται υπό την οπτική της διεκδίκησης μιας δημοκρατικής και συμμετοχικής αυτοδιοίκησης. Αυτή βεβαίως, δεν είναι η μοναδική οπτική για τα πράγματα: Ο «Καλλικράτης» μπορεί να αξιολογηθεί από πολλές πλευρές, σε σχέση με τις επιπτώσεις του στις «ανάγκες σχεδιασμού και υλοποίησης της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης» (βλ. προσχέδιο σελ.5), «την εξοικονόμηση πόρων», την «αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης» κλπ, υπό την οπτική των κοινωνικών αναγκών και των δικαιωμάτων των εργαζομένων κτλ. Και μπορεί να υπάρξουν και πιο πολύπλευρες και λιγότερο «καθαρές» αναγνώσεις. Ο «Καλλικράτης» λοιπόν στη δική μας οπτική δεν είναι ένα νομοσχέδιο που απευθύνεται στην αυτοδιοίκηση, αλλά ένα ολοκληρωμένο σχέδιο πολιτικο-κρατικο-διοικητικής μεταβολής, που εγκαθιδρύει μια νέα «αρχιτεκτονική» του πολιτικού και διοικητικού συστήματος της χώρας, περιγράφοντας επιπλέον και τον τρόπο που αυτά ενοποιούνται σε μια νέα βάση. Αυτό που ως σήμερα ονομάζαμε «πελατειακό» σύστημα, που αντανακλούσε μια συγκεκριμένη συναρμογή φορέων του πολιτικού συστήματος με την κρατική διοίκηση, διαλύεται και ανασυνιστάται σήμερα σε διαφορετική βάση μέσω των νέων ρόλων και αρμοδιοτήτων. Η συναρμογή διοικητικού-πολιτικού και ιδιωτικού, μεταφέρεται σε πιο κεντρικό επίπεδο και γίνεται λιγότερο θεατή. Αυτό είναι το πρώτο ζήτημα που πρέπει να διερευνηθεί. Για την ίδια την τοπική αυτοδιοίκηση όμως, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Ο «Καλλικράτης» αποτελεί νομοσχέδιο ψευδεπίγραφο, κάτι σαν το «Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη» που συγκαλύπτει τη φύση του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως! Κριτήριο για μας είναι η απάντηση στο πρωταρχικό ερώτημα: πότε είναι ευκολότερος ο δημοκρατικός έλεγχος και αποφασιστική η παρέμβαση των κατοίκων και των εργαζόμενων στις πόλεις; Σε υπερμεγέθεις ενότητες που τείνουν να ευνοούν την αντιπροσώπευση αντί της αυτοοργάνωσης ή το αντίθετο; Γι’ αυτό και δεν αντιμετωπίζουμε τη συζήτηση περί του «μεγέθους» των νέων δήμων ως ζήτημα τεχνικό, αλλά ως βαθιά πολιτικό. Το νέο προσχέδιο νόμου ανακόπτει κάθε προσπάθεια αυτο-διοίκησης προς όφελος μιας νέας γραφειοκρατίας (που θα διαχειριστεί η κυβέρνηση) και των νέων μηχανισμών ελέγχου. Δεν υποβαθμίζεται όμως έτσι μόνον η έννοια της αυτοδιοίκησης, αλλά και της τοπικής κοινωνίας: το νομοσχέδιο αποτελεί την πολιτική μεθόδευση ενός ατομοκεντρικού τρόπου ύπαρξης. Ο στόχος είναι σαφής: Να υπονομευθούν οι δήμοι ως τοπικές κοινότητες. (Και οι δήμαρχοι, που παρά τα μύρια αρνητικά τους, αποτελούν σημείο αναφοράς για τον πολίτη). Στόχος είναι τελικά να περιοριστεί η πιθανότητα αυτοοργάνωσης των πολιτών, εξάλλου μόνον τα κόμματα εξουσίας θα διεκδικούν πλέον το σύνολο σχεδόν των αιρετών θέσεων. Επιπλέον, μέσω των νέων αρμοδιοτήτων που μεταφέρονται στους δήμους, τίθεται προς προβληματισμό και διερεύνηση το ζήτημα της διάσπασης της εφαρμογής των ενιαίων κοινωνικών πολιτικών του «κράτους πρόνοιας που αφορούν μεγάλους τομείς (παιδεία, υγεία). Απέναντι σ’ αυτά τα ερωτήματα, κάποιοι αρκούνται να αναλώνονται σε συζητήσεις περί «επαρκών» και μη επαρκών δήμων. Μια δεύτερη σημαντική πλευρά του νομοσχεδίου, αφορά την αποσταθεροποίηση του εθνικού χώρου προς όφελος της «περιφερειοποίησης», μέσω της δημιουργίας (13) περιφερειών με τους αντίστοιχους «μικρούς πρωθυπουργούς» τους, που πλέον θα συναλλάσσονται απευθείας με τις Βρυξέλλες, με ότι αυτό συνεπάγεται. Είναι (η νέα Τάξη;) η εφαρμογή μιας πολιτικής αποδυνάμωσης και εξασθένισης των μεγάλων συλλογικοτήτων και της διάσπασης του ενιαίου χαρακτήρα τους -ταυτόχρονα και των δυνατοτήτων χειραφέτησής τους- και η επαναδόμησή τους με συνδετικό κρίκο την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό το φαινόμενο -που στην Ευρώπη ήδη τείνει να πάρει εθνοτικές διαστάσεις καθώς η μια «περιφέρεια» στρέφεται έναντι άλλης, (βλ. Ν. Ιταλία και «Λίγκα του Βορρά», Ισπανία κλπ), πόσο άραγε έχει αξιολογηθεί στο δημόσιο διάλογο που διεξάγεται; Μήπως αποτελεί κάποια επιστημονική επιταγή η ίδρυση των περιφερειών, αφού καταργούνται (χωρίς απολογισμό και αξιολόγηση) οι σημερινές Νομαρχίες που είχαν ακριβώς το ίδιο αντικείμενο δράσης; Ερχόμαστε λοιπόν στην ουσία των αντιφάσεων και των προβληματισμών που θέτει το νομοσχέδιο, που δεν αφορούν στην αντίθεση μικρού ή μεγάλου, καθώς διαφορετικές λειτουργίες υπηρετεί το «μικρό» και άλλες το «μεγάλο». Αντί λοιπόν κάποιοι να συζητάνε μόνο για το με ποιους δήμους θα συνενωθούμε, ας συνειδητοποιήσουν πόσο σημαντικά ζητήματα θέτει προς διερεύνηση το προσχέδιο νόμου (για τα οποία ούτε εμείς βεβαίως έχουμε απαντήσεις). Ας ξεφύγουν λίγο από τις τηλεοπτικές λογικές περί εξοικονόμησης πόρων λόγω κατάργησης χιλιάδων νομικών προσώπων -που εμείς άλλωστε λέμε να καταργηθούν εντελώς και το αντικείμενό τους να ενταχθεί πλήρως στους δήμους- και ας επικεντρωθούν στα ουσιώδη. Και ας πάψουν επιτέλους, όπως πράττει η τοπική αξιωματική αντιπολίτευση, να μας βομβαρδίζουν απλώς για τα μεγάλα οφέλη που θα προκύψουν από την ίδρυση πολεοδομικού γραφείου στον νέο ισχυρό δήμο που θα περιλάβει τα Βριλήσσια! Έχουμε έναν νόμο, που δεν αφορά μόνον αρμοδιότητες και ρόλους, αλλά τη δομή και τη λειτουργία των ανθρώπινων συλλογικοτήτων, των κοινωνικών υποκειμένων σε διαφορετικά επίπεδα. Το καλό, το χρήσιμο, το «κοινό» συμφέρον, δεν ορίζεται όμως χωρικά, αλλά νοηματοδοτείται από τις κοινωνικές σχέσεις. Αυτές τις κοινωνικές σχέσεις και τις δυνατότητες που αυτές συνεπάγονται, έρχεται να περιορίσει ο «Καλλικράτης», σε τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Συμπέρασμα: Οι συνέπειες του προσχέδιου νόμου δεν έχουν ακόμη αναλυθεί, ούτε αναδειχθεί. Από τη μια, το προσχέδιο μοιάζει να λειτουργεί συγκεντρωτικά σε επίπεδο δήμων, αυξάνοντας το μέγεθός τους τόσο, ώστε να ελαχιστοποιείται η δυνατότητα αντίδρασης των τοπικών κοινωνιών και από την άλλη λειτουργεί αποκεντρωτικά σε ότι αφορά το κεντρικό κράτος, υπέρ των αδύναμων περιφερειών που καλούνται πλέον να «εκπροσωπούνται» και να διαπραγματεύονται απευθείας με την Ε.Ε. Μοιάζει συνεπώς αναπόφευκτη η δημιουργία ανισοτήτων (και συγκρούσεων) ανάμεσα σε διαφορετικούς δήμους, όσο και ανάμεσα σε διαφορετικές περιφέρειες. Όλα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι είμαστε ευχαριστημένοι από τη σημερινή κατάσταση στην αυτοδιοίκηση και ότι θέλουμε τα πράγματα να μείνουν ως έχουν. Θέλουμε όμως πραγματικές αλλαγές και όχι ψευδεπίγραφες. Απαντήσεις δεν έχουμε για όλα τα ζητήματα, ούτε και θα τις βρούμε μόνοι μας, χωρίς την εμπλοκή περισσότερων πολιτών με τα ζητήματα αυτά. Θέλουμε μια αυτοδιοίκηση δημοκρατική και συμμετοχική και αυτή δεν μπορεί να υπάρξει, μέσω του «Καλλικράτη». Γι’ αυτό, ως πρώτη γραμμή άμυνας, ζητάμε να παραμείνουν τα γεωγραφικά όρια του δήμου μας ως έχουν.