της Ίριδας Λυκουριώτη *

Όχι άλλες χυδαίες (ατομικές) πισίνες και σπίτια ορυχεία στα άνυδρα νησιά του Αιγαίου και τα γεμάτα κρυστάλλινα νερά για κολύμπι. Όχι άλλες κακόγουστες ομπρέλες τροπικής αισθητικής ασυναρτησίας αντί για τις ελάχιστες καλαμωτές σκιές των καλαμιώνων που καθαρίζουν τις ρεματιές εκεί που πέφτουν στη θάλασσα και χωρίζουν τα χωράφια. Όχι άλλη γελοία υποτιθέμενη ξεκούραση σε ενοικιαζόμενες ξαπλώστρες, εκεί που ένα πανί σε ελεύθερη παραλία είναι αρκετό για να ξεκουράσει η ζεστή άμμος τα κουρασμένα κόκκαλα μας, όχι άλλο κοκτέιλ και φραπέ σε τιμή άγριου μεροκάματου αντί μεγάλες φθηνές διακοπές παραθερισμού με ώρες ψαρέματος σε θάλασσες που δεν έχουν διαλύσει οι τράτες, οι εξορύξεις ή η όψη των πολεμικών πλοίων. Τα νησιά του Αιγαίου, τα μεγάλα πρότυπα σχετικής αυτάρκειας και ναυτοσύνης, υπεραιωνόβιας διαβίωσης παρά τη φτώχεια και τις δυσκολίες από τα γεωπολιτικά ντράβαλα αυτής της δύσκολης και διεκδικούμενης θάλασσας, είναι στο όριο του μεγάλου κινδύνου να διαλυθούν για πάντα από τη χυδαία επέλαση της κτηματαγοράς και του μαζικού τουρισμού που δεν πρόκειται να ελέγχει κανένας ντόπιος (λάθος υπολογίζουν οι αγαπημένοι νησιώτες) παρά μόνο τα διεθνοτοπικά μαφιόζικα δίκτυα. Θα χάσουν τη γη τους και τα ενοικιαζόμενά τους πιο γρήγορα απ’ ότι φαντάζονται (ας προσέξουν αυτόν τον καιρό οι Κρητικοί π.χ. τη συγχώνευση των συνεταιριστικών τραπεζών τους με την HSBC και σε ποιανού τα χέρια θα περάσει η υποθηκευμένη γη τους). Λυπάμαι που οι συνάδελφοι αρχιτέκτονες και τα αρχιτεκτονικά ΜΜΕ έχουν αφεθεί απόλυτα σε αυτό το μοντέλο παραγωγής χώρου (βραβεία επί βραβείων -ιδιωτικά- προωθούν αυτό το μοντέλο ως ύψιστη αξία παράγοντας υπεραξία για τους developers όχι για την αρχιτεκτονική). Ο βιοπορισμός δε σημαίνει σιγή, ούτε έλλειψη συμμετοχής στα κοινά, δηλαδή στη διεκδίκηση ενός επαγγελματικού χώρου πολυδιάστατου και στη διεκδίκηση του αρχιτεκτονικού πειραματισμού που μπορεί να γίνει μόνο σε πλαίσια αξιακής αναβάθμισης ενός δίκαιου τρόπου ζωής για όλους με τη συμβολή της έννοιας του δημοσίου (παραγωγή χώρου, υποδομών και υλικών της ζωής, κληρονομιά, πολιτισμός, τροφή υλική και συμβολική). Δυστυχώς δε γίνεται κατανοητό ότι όσο δεν αντιδρούμε σε αυτό θα εξαφανιστούμε ως επαγγελματίες μαζί με τη νέα τσιφλικοποίηση της γης (πόσους αιώνες πήρε η αναδιανομή της;), θα γίνουμε -έχουμε αρχίσει ήδη- υπεργολάβοι της κτηματαγοράς, όχι ελεύθεροι επαγγελματίες με δικαιώματα, τεχνογνωσία και λόγο στα κοινά. Τι κοινωνία είναι αυτή που, αντί να αντιμετωπίζει τη φτώχεια της, φτωχαίνει σπαταλώντας ότι έχει και δεν έχει σε ένα μοντέλο που την κάνει να ξεχάσει τις τέχνες της επιβίωσης, της γης και της θάλασσας, το μόνο που (και) σήμερα χρειάζεται ο κόσμος για να επιβιώσει; Μεγαλώσαμε θαυμάζοντας τα ροζιασμένα χέρια και τα λιασμένα, ρυτιδιασμένα μέτωπα των νησιωτών που ήξεραν τα πάντα για να ζούμε. Περπατήσαμε τα βουνά και τα λαγκάδια που βγάζανε ασύλληπτης νοστιμιάς ζαρζαβατικά, τα οποία έτρωγες με δυο δεκάρες, φιλοξενούμενη σε ράντζα υπέροχων σπιτιών φτιαγμένων με πολλές τέχνες, ανοικτής γνώσης. Το Αιγαίο ήταν γεμάτο από νέα παιδιά, φοιτήτριες/ες και νέες/ους εργαζόμενες/ους που έφταναν παντού με πάμφθηνα ακτοπλοϊκά εισιτήρια και παραθέριζαν μήνες ολόκληρους με ελάχιστο χαρτζιλίκι. Τώρα επιβάλλεται με βία πάνω τους ο ρόλος των ιθαγενών για σέρβις σε ηλικιωμένους αλλοδαπούς χωρών με υψηλότερους μισθούς. Δε θα είναι ελεύθερες/οι αν δεν το διεκδικήσουν. Δε θα παραθερίσουν ποτέ ελεύθερες/οι. Προς φίλες και φίλους συνομήλικους που τα ζήσαμε μαζί αλλιώς: ρε παιδιά, πραγματική απορία, από πότε οι φωτογραφίες σας που δείχνουν την ειδυλλιακή Ελλάδα είναι μόνο από παραλιακά μπαρ με τροπικές ομπρέλες; Να ‘ναι καλά η κουμπάρα μου Βαρβάρα Κωνσταντακοπούλου που τράβηξε αυτή τη φωτογραφία και ανάσανα. Φίλος καθηγητής πολεοδομίας-χωροταξίας σε ΑΕΙ μου είπε ότι το φαντασιακό των φοιτητριών/ων δε μπορεί να συλλάβει τίποτα έξω από τον τουρισμό. Και πώς θα ζήσουμε; Και πώς θα σχεδιάσουμε το χώρο και το μέλλον; Με ποιες τέχνες; ΥΓ. Πριν χρόνια έψαχνα την περίπτωση της Ίμπιζα αφού την επισκέφθηκα ένα 24ωρο και έπαθα σοκ, οπότε προσπάθησα να βρω στοιχεία για να το εκλογικεύσω. Η Ίμπιζα είναι η μία από τις τέσσερις ΕΟΖ (ελεύθερη οικονομική ζώνη) της Ισπανίας. Παρέχονται υπηρεσίες ‘wellness’ από απίστευτα δίκτυα που δεν ελέγχονται παρά ελάχιστα (λόγω ΕΟΖ). Για παράδειγμα, στην Ίμπιζα δραστηριοποιούνται 3000 sex workers και μόλις το 2014 ιδρύθηκε το πρώτο συνδικάτο τους προκειμένου να μπορούν να προστατευθούν στοιχειωδώς από την απορρυθμισμένη ζωή τους. Η Ίμπιζα είναι ένα νησί που κάποτε έμοιαζε με μία από τις Σποράδες μας. Αυτήν την παρα-οικονομία θέλουμε; * Η Ίρις Λυκουριώτη είναι Αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το κείμενο αναδημοσιεύεται από την προσωπική της ιστοσελίδα σε κοινωνικό μέσο δικτύωσης. Φωτογραφία: Λαγκάδα, Αμοργός. H Βαρβάρα Κωνσταντακοπούλου είναι αρχιτέκτονας και ζει στα Άνω Βριλήσσια από το 1976. Ήταν υποψήφια δημοτική σύμβουλος με την ΔΡΑΣΗ το 2010 και το 2014.