Πέμπτη 6 Μαρτίου 2025, 8:15΄μμ, ΤΥΠΕΤ

Το Cine Δράση συνεχίζει τις προβολές του την Πέμπτη 6 Μαρτίου, στις 8:15΄μμ, στο ΤΥΠΕΤ με την «Δαχομέη» της Mati Diop. Ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ που απέσπασε τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου, είναι η Επίσημη Πρόταση της Σενεγάλης για το Όσκαρ Διεθνούς Ταινίας, υποψήφια για το Βραβείο LUX του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και το Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Ένα ποιητικό δοκίμιο για τη βίαιη αρπαγή των αρχαιοτήτων του τότε Βασιλείου της Δαχομέης από την αποικιοκρατική Γαλλία και τον θριαμβευτικό επαναπατρισμό τους στο σημερινό Μπενίν. Μια οικουμενική ιστορία με ολοφάνερες αναλογίες με την περιπέτεια των δικών μας μαρμάρων του Παρθενώνα. Χρόνια προσπαθούμε για την επιστροφή τους, ας δούμε μέσα από αυτή την ονειρική, γεμάτη φαντασία κατάδυση στη διεκδίκηση και την επιστροφή κλεμμένων θησαυρών, το πως κάποιοι κατάφεραν το ακατόρθωτο. Σε αυτό το μαγευτικό ντοκιμαντέρ, η Γαλλοσενεγαλέζα σκηνοθέτης Mati Diop αντιμετωπίζει ένα καυτό θέμα των πολιτιστικών πολέμων αυτό της αποαποικιοποίησης των ευρωπαϊκών μουσείων και μέσω αυτού υφαίνει έναν μαγευτικό διαλογισμό για την ταυτότητα, την καταγωγή και το βάρος της Ιστορίας. Το 2021, 26 αντικείμενα μεταφέρθηκαν από ένα μουσείο στο Παρίσι στο Κοτονού στο Μπενίν. Οι θησαυροί είχαν κλαπεί από γαλλικά στρατεύματα του 19ου αιώνα από το Δυτικοαφρικανικό Βασίλειο της Dahomey, αλλά τώρα 130 χρόνια αργότερα, επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Στο ντοκιμαντέρ η Diop παρακολουθεί τα αντικείμενα καθώς τα συσκευάζουν, τα τοποθετούν σε κιβώτια, τα ακολουθεί στο ταξίδι τους μέχρι τελικό προορισμό τους, το προεδρικό μέγαρο στο Μπενίν, όπου τα υποδέχονται ενθουσιασμένοι επισκέπτες που διψούν να δουν επιτέλους την κληρονομιά τους. Μεγάλο μέρος αυτών των πλάνων είναι χαμηλών τόνων και σε μεγάλο βαθμό χωρίς λόγια. Η σκηνοθέτης με ήσυχες, σταθερές λήψεις επιτρέπει και στο θεατή να παρατηρεί τα αντικείμενα ενώ συσκευάζονται προσεκτικά, αποσυσκευάζονται και μετρούνται. Τα πιο εντυπωσιακά τεχνουργήματα είναι τα bocios, σκαλιστά ξύλινα ομοιώματα που απεικονίζουν ζωόμορφα πλάσματα -σώμα καρχαρία σε ανθρώπινα πόδια, πλάσμα μισό πουλί-μισό άνθρωπο- και ένα μεγαλοπρεπές άγαλμα του βασιλιά Gezo, ηγεμόνα της Δαχομέης, που στέκεται με το ένα χέρι σηκωμένο σε μια χειρονομία ανυπομονησίας. Η αντίθεση μεταξύ της ομορφιάς και της ηλικίας αυτών των αντικειμένων και της σχεδόν νοσοκομειακής νεωτερικότητας των κτιρίων όπου εκτίθενται ή φυλάσσονται δίνει μερικές περίεργες εικόνες: ο βασιλιάς Gezo ξαπλωμένος μπρούμυτα, τυλιγμένος με λευκό προστατευτικό υλικό, όπως και άλλα αγάλματα επιθεωρείται για ζημιές από άνδρες με λευκά παλτά και φρύδια αυλακωμένα. Δεδομένου ότι μεγάλο μέρος της ταινίας διαδραματίζεται μέσα σε μουσεία, δημιουργείται η ψευδαίσθηση ότι το προσωπικό και οι επισκέπτες είναι επίσης εκθέματα, και οι θεατές αυτοί που τους παρατηρούμε από την άλλη πλευρά του γυαλιού. Όπως και τα bocios, η ταινία της Diop είναι από μόνη της ένα υβριδικό έργο, ένα αυτοαποκαλούμενο «ντοκιμαντέρ φαντασίας» στο οποίο το cinema verité συνδέεται με κάτι παράξενο, πιο μαγικό. Στο ντεμπούτο της, την ταινία μυθοπλασίας Atlantiques (2019), η σκηνοθέτης απεικόνισε ένα Ντακάρ στοιχειωμένο από θυμωμένα πνεύματα, τα εκδικητικά φαντάσματα πνιγμένων μεταναστών που σκοτώθηκαν προσπαθώντας να διαφύγουν από τη φτώχεια στη δυτική Ευρώπη. Στη «Dahomey» της διοχετεύει μια παρόμοια απόκοσμη ενέργεια, δίνοντας φωνή στα λεηλατημένα αντικείμενα καθώς αφηγούνται το ταξίδι τους προς το σπίτι. Στα ιντερμέδια διάσπαρτα σε όλη την ταινία, ακούγεται μια βαθιά φωνή πάνω από μια μαύρη οθόνη, μια φωνή που μιλά για τη μοναξιά της αιχμαλωσίας και της μετατόπισης («Ταξίδεψα τόσο πολύ στο μυαλό μου, ήταν τόσο σκοτεινά σε αυτό το ξένο μέρος... όλα είναι τόσο περίεργα, τόσο μακριά από αυτή τη γη που είδα στα όνειρά μου»). Επιτρέποντας στα αντικείμενα να μιλούν από μόνα τους, η Diop μας υπενθυμίζει τους αρχικούς πνευματικούς τους σκοπούς, τονίζοντας πόσο πολύ έχουν απομακρυνθεί από τους πολιτισμούς στους οποίους δημιουργήθηκαν. Αυτή η αίσθηση ενισχύεται μέσα από την απόκοσμη μουσική των Wally Badarou και Dean Blunt: αντηχήσεις και φωνές προγόνων που μόλις ακούγονται δείχνουν να κουβαλούν πάνω τους μια αίσθηση διαχρονικότητας. Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο του φιλμ βρίσκεται στη σύνδεση που κάνει η Diop μεταξύ της αποικιακής ιστορίας και της σημερινής αφρικανικής ταυτότητας. Σε μια συγκλονιστική ακολουθία, μια από τις λίγες που περιλαμβάνει εκτεταμένους διαλόγους, μια ομάδα φοιτητών στο Μπενίν συζητούν την αξία της επιστροφής αυτών των θησαυρών. Ορισμένοι βλέπουν την αποκατάσταση ως ορόσημο για τη χώρα, μιλώντας για το πόσο συγκινούνται που επιτέλους μπορούν να δουν θησαυρούς για τους οποίους διάβασαν στα σχολικά βιβλία να εκτίθενται ξανά στη χώρα τους. Άλλοι εφιστούν την προσοχή στις πολιτικές μηχανορραφίες της εποχής, την ευκαιρία που προσφέρει στη Γαλλία ο επαναπατρισμός των αγαλμάτων για να προωθήσει μια συγκεκριμένη διπλωματική ατζέντα στις πρώην αποικίες της. Ο κυνικός σχεδόν προβληματισμός των φοιτητών έχει την εξήγηση του. Τα 26 τεχνουργήματα αντιπροσωπεύουν μόνο ένα κλάσμα από τα εκτιμώμενα 7.000 αντικείμενα που λεηλατήθηκαν από το Μπενίν και παραμένουν σε γαλλικά ιδρύματα. Αυτό που ζωντανεύει συναρπαστικά αυτή η συζήτηση είναι το βαθύ νόημα που αντιπροσωπεύουν αυτά τα κομμάτια της ιστορίας για αυτήν την επόμενη γενιά νεαρών Μπενινέζων, καθώς επιδιώκουν να χαράξουν τη δική τους ταυτότητα μακριά από την ευρωκεντρική προπαγάνδα και τις αποικιακές κληρονομιές. Στους δρόμους του Κοτονού, αυτές οι κληρονομιές είναι παντού, ορατές στις φευγαλέες αναλαμπές των αφισών που διαφημίζουν λευκαντικά δέρματος και στον συνδυασμό δυτικής και αφρικανικής μόδας από τους περαστικούς. Γαλλία, Σενεγάλη, Μπενίν, Ντοκιμαντέρ, 2024. Διάρκεια:68΄. Σκηνοθεσία: Mati Diop. Σενάριο: Mati Diop, Malkenzy Orcel. Εμφανίζονται: Gildas Adannou, Morias Agbessi, Maryline Agbossi, Habib Ahandessi, Didier Donatien Alihonou, Sabine Badjogoumin. Διεύθυνση φωτογραφίας: Joséphine Drouin-Viallard. Μοντάζ: Gabriel Gonzalez. Μουσική: Wally Badarou, Dean Blunt. Πληροφορίες: Το χειμερινό Cine-Δράση προβάλει τις ταινίες του κάθε Πέμπτη στην αίθουσα του πάρκου «Μ. Θεοδωράκης» (ΤΥΠΕΤ) Υμηττού & Πλαταιών, Βριλήσσια, στις 8.15 το βράδυ. Κινηματογραφική Λέσχη Βριλησσίων Cine-Δράση